Yeldeğirmeni

YELDEĞİRMENİ'NDE APARTMANLAR

Arif Atılgan

1800 lü yılların ikinci yarısında Yeldeğirmeni’ne Yahudilerin gelmesiyle semtte apartmanlaşmanın başladığı görülmektedir. 18.yüzyılın başlarında oluşmuş olan sokakların denize bakan yamaçlarında apartmanlar, üst düzlükte ise ahşap evler ağırlıklı olarak göze batmaktadır. Genellikle apartmanlar Yahudilere,  ahşap evler ise Türkler, Rumlar ve Ermenilere aitti. Yeldeğirmeni, İstanbul’da ilk apartman yerleşiminin görüldüğü bölge olarak ele alabileceğimiz bir semttir.

Genellikle Yahudilere ait olan ve sahiplerinin isimleri ile anılan bu apartmanlar bugünlere kalabilmişlerdir. Bunun en önemli sebebi çok katlı olmaları ve bu sebepten kat karşılığı inşaat sistemine karlı gelmemeleridir.

Çok sayıda olan bu apartmanların en ünlülerini buraya aktarmak istiyorum:

Celal Muhtar Apartmanı: Türk apartmanıdır. Doktor Celal Muhtar Bey 1. Dünya Savaşı öncesinde ve sonrasında Hilal-i Ahmer Cemiyetinin yöneticiliğini ve Umumi Müfettişliğini yapmıştır. Hilal-i Ahmer Cemiyeti şimdiki Kızılayın eski ismidir. Frengi hastalığı ile ilgili ihtisası ve çalışmaları kendisine ün katmıştır. 1. Dünya Savaşı sonrası bir süre apartmanında göçmenleri yatırmıştır. Uzun yıllar Yeldeğirmeni’nde kendi apartmanında yaşamıştır. Son yıllarında gözleri görmez olan Doktor zaman zaman bir yardımcısı ile Yeldeğirmeni Çarşısına çıkıyor, arkadaşı berber Bekir’in dükkânında oturuyordu.

Celal Muhtar Apartmanı

Süreya Demirciyan Apartmanı: Karakolhane Caddesi’ndeki Demirciyan Apartmanı da semtteki sahibi Yahudi olmayan az sayıdaki apartmandan biridir. Bugünkü ismi Tevfik Tura Apartmanı olan bina Ermeni Apartmanıdır.

Demirciyan Apartmanı 

Kehribarcı Apartmanı: 1909 yılında Yahudi Levi Kehribarcı tarafından yapıldığı için Kehribarcı Apartmanı adını taşımaktadır. Kehribarcı Apartmanı 100 yıldır Yeldeğirmeni siluetinde gözüken 2 apartmandan biridir. Diğeri ise İtalyan Apartmanı adıyla tanınmış olan Valpreda Apartmanıdır. Semtin en ünlü apartmanlarındandır. Sinagogun Uzunhafız Sokağı’ndaki kapısının karşısındadır.

Kehribarcı Apartmanı 

Menase Apartmanı: İskele Sokakla Taşlıbayır Sokağın kesiştiği noktada Celal Muhtar Apartmanı’nın karşı köşesindedir. Bu da Yahudi apartmanıdır. Bugünkü adı Ankara Apartmanı’dır.

                                                          Menase (Ankara) Apartmanı

Valpreda Apartmanı: Osmangazi ilkokulunun karşısında köşe başındadır. Yeldeğirmeni Siluetinde 100 yıldır Kehribarcı Apartmanı ile birlikte görünür. 1909 yılında inşa edilmiştir. Haydarpaşa garı inşaatında Alman mühendisler ve özellikle taş işçiliği için İtalyan ustalar çalışmıştır. Bu apartmanda daha çok İtalyan ustalar oturduğu için olsa gerek İtalyan Apartmanı olarak tanınmıştır.

Valpreda (İtalyan) Apartmanı 

Ester Apartmanı: Nemlizade Sokak’ta heybetli bir binadır.1930 lu yıllarda bulunduğu sokakta yeşilliklerin içinde tek büyük bina olan Ester Apartmanı, Kehribarcı ve Valpreda Apartmanları’ndan sonra Yeldeğirmeni Silueti’nde kendini hissettiren üçüncü büyük binadır. Bugün yıkılıp yeniden inşa edilmiş olan bina bir şehrin dernek binası olarak kullanılmaktadır.

                                 Ester Apartmanı Yeniden Yapılmış Dernek Binası Haliyle

Ekrem Bey Apartmanı: Osmangazi İlkokulu karşısındaki bu bina aslına uygun olarak restore edilmiş ve Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Anadolu 1.Bölge Temsilciliğinin kullanımındadır.

                                            Ekrem Bey Apartmanı (Mimarlar Odası Binası)

Konya Apartmanı: Tarihi olduğu pek bilinmez. Halbuki 1905 yılının haritalarında Karakolhane Caddesi tarafındaki dükkanları ile birlikte görünür. Türk apartmanı olduğu adından bellidir. Ayrıca bazı eski Yeldeğirmenlilerin söylediğine göre burası Halk Evi olarak kullanılmış. Hatta burada nişan, düğün törenlerinin yapıldığını söyleyenler vardır.

                                          Konya Apartmanı ve Önündeki Dükkanlar

Mıgırdıçyan, İsmail Bey, Avador, Ali Bey, Filibe Apartmanları ve daha birçok apartman bugün de Yeldeğirmeni’nde 100 yıl öncesini canlandırır bir şekilde ayakta durmaktadırlar.

ARİF ATILGAN YELDEĞİRMEN KİTABI