Yeldeğirmeni

 

SAİNT LOUİS İLKOKULU

Arif Atılgan

1864 yılında Sultan Abdülaziz’in İstanbul Emiri Emin Paşa’ya verdiği fermanla Moda’da Saint Joseph Kolejinin inşaatına izin alınmıştı. Fermanın kaybedilmesi üzerine 1870 yılında yine Sultan Abdülaziz, Vezir Hüsnü Paşa’ya ikinci bir ferman vermiş ve bu şekilde okul inşaatına başlanmıştı. Saint Joseph Kolejinde eğitim 1870 yılında bugün olmayan ilk ahşap binada henüz inşaat bitmeden başlamıştı. Parça parça yapılan binaların sonuncusu yıkılan ilk ahşap binanın yerine 1895 yılında yapılan taş binadır.

Ancak o yıllarda Kadıköy’ün yoğun yerleşim bölgesi olan o zamanki adıyla Haydarpaşa’daki bugünkü adıyla Yeldeğirmeni’ndeki çocukların Moda’daki okula gidip gelmeleri oldukça zor oluyormuş. Özellikle ilkokul çocukları, henüz ulaşım araçları olmadığından, Moda’ya gidemiyorlarmış. Bu sebepten Hıristiyan ve Musevilerin çoğunlukta olduğu Yeldeğirmeni semtindeki çocuklar için burada Saint Joseph Koleji’nin ilkokul kısmı inşasına karar verilmiş. 1906 yılında Karakolhane Caddesi No:53 te açılışı yapılan bu okulun adına Saint Louis İlkokulu konmuş.

                                                                          

                                                  Saint Louis İlkokulunun Ön Cephesi

Saint Louis İlkokulu 4 katlı oldukça gösterişli bir taş binadır. Arka cephesindeki Taşlıbayır Sokağı’na kapısı açılan geniş bir bahçesi olan binanın, bu bahçeye bakan zemin katı portik şeklinde inşa edilmiş. Bu mekânı öğrenciler yağışlı havalarda teneffüshane olarak kullanıyorlarmış.

        Binanın Saint Louis İlkokulu Olarak Kullanıldığı Yıllarda Arka Bahçe Ve Portikli Teneffüshane.

                   Günümüzde Binanın Arka Bahçesi Ve Kapatılmış Olan Portikli Teneffüshane.

Bu okulların hepsinin içinde veya yakınında kilise olduğunu görüyoruz. Zira bu okullarda misyonerlik faaliyeti de yapılıyordu. Saint Louis İlkokulu da Rum Ortodoks Kilisesi’nin tam karşısına yapılmıştı. Ayrıca yine çok yakınında bulunan Saint Euphemie Fransız Okulu’nun bitişiğinde de Katolik kilisesi bulunmakta idi.

Diğer yabancı okulların tümü gibi bu okul da 1935 yılında eğitimi Türklere terk ederek 12. Mektep adını almıştır.

Yılları konusunda yazılı bulamadığım ancak şifahi aldığım bilgilere göre 1940 yılında Mustafa Kemal İlkokulu olan bina, 1950-1955 yılları arasında İbrahim Ağa İlkokulu, 1955 yılından sonra Yetim Çocukları Yetiştirme Yurdu olarak kullanılmıştı. 1970 li yıllarda Kız Yetim Çocuklar Yurdu, 1990 lı yılların sonundan itibaren Sokak Çocuklarını Barındırma Yurdu, 2010 lu yıllarda Göçmenler Barınma Yurdu, 2014 yılında ise Çocuk Ve Gençlik Merkezi olarak kullanılmaktadır.

Bugün ön cephe girişi iptal edilmiş, zemin kattaki portikli bölüm kapatılarak yemekhane yapılmış olsa da hala eski güzelliğini ve heybetini koruyan bir bina olarak göze çarpmaktadır.

İki yanı bitişik olan bu binanın ön ve arka cephelerinde Hıristiyanlığı simgeleyen art- nauveau süslemeleri, içerisinde ise merdivenleri, yer döşemeleri, kapı ve pencereleri hala orijinal haliyle durmaktadır.

Yeldeğirmeni’ndeki binaların çoğunluğunun cephesinde aynı figürün süsleme olarak kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bu figür en belirgin olarak Saint Louis İlkokulunun cephesinde kullanılmış. Bu anlamda bir araştırma yaptığımda bu şeklin eski Mısır Tanrılarına ait Ank denilen anahtara benzediği görülüyor. Eski Mısır’da Ank iki Dünya arasının, Cennetin, ölümsüzlüğün anahtarı gibi çeşitli anlamları olan bir semboldür. Hıristiyanların da bu sembolü kullandıkları bellidir. Bu binada, sanki gül figürü ile Meryem Ana ve alttaki Ank figürü ile O’nun elindeki cennetin anahtarları simgelenmiş gibi hissedilmektedir. Binanın yapılmasıyla ilgili olarak bu anlamda belge bulamadığım için kesin böyledir diyemiyorum. Ancak araştırılmaya değer bir benzerlik olduğuna dikkat çekmek istiyorum.

                                                      Cephe Süslemelerindeki Figürler.

                                                                       Ank

1950 li ve 1960 lı yıllarda Osmangazi İlkokulunda ve Kemal Atatürk Ortaokulunda okurken sınıflarımızda Yetiştirme Yurdundan arkadaşlarımız da vardı. Onlardan Yurttaki çocukların okulu bırakırlarsa 18 yaşında, devam ediyorlarsa okul bitince Yurttan çıkarıldıklarıyla ilgili kural olduğunu öğrendiğimde çok kötü olmuştum. Kendimi onların yerine koymuş, sokakta kalmışım gibi hissetmiştim. Yurtlu çocukların kendi aralarındaki arkadaşlıkları kendilerine özel kardeşlikler gibi idi. Bir de Yurdun Erkek isimli bir köpeği vardı ki semtte Yurtlu çocukları tanır onları korurdu.

Günümüzde Binanın ön cepheden girişinin iptal edilip, arka bahçeden girilerek kullanılması bu tip tarihi binalarda sık karşılaşılan bir kullanım şeklidir. Ancak tarihi binaların kullanımının bu şekilde değiştirilmesi bana göre hoş bir alışkanlık değildir.

ARİF ATILGAN YELDEĞİRMENİ KİTABI