İSTANBUL’UN FARKEDİLMEYEN ADALARI
Arif Atılgan
Prens Adalarını kastetmiyorum. İstanbul’da toplam 10 adet ada bilinir
genellikle. Büyükada, Heybeliada, Burgaz Adası, Kınalıada, Sedef Adası, Kaşık Adası,
Yassıada, Sivriada, Tavşan Adası. Bir de kayıp ada olarak adlandırılan
Vordonisi Adası. http://atilganblog.blogspot.com.tr/2014/07/adalarve-vordonisi-adasi-arifatlgan.html.
Bunların dışında bazı adalar vardır ki onlara her gün bakarız ama fark
etmeyiz.
Fenerbahçe Adası: Herkesin, orası yarımada dediğini duyar gibiyim. Hâlbuki
1985 yılında yarımada ile anakara arasındaki ince kısım hafredilip 10 mt lik
bir kanal açılmıştır. O yıldan sonra kanal üzerinden köprüyle Fenerbahçe
Burnuna geçilir. Dolayısıyla Fenerbahçe artık ada konumundadır.
Doğu Roma İmparatoru Jüstinyanus eşi Theodora için burada saray ve saray
için iskele yaptırmış. İskele, şimdiki Galatasaray tesislerinin bulunduğu
yerdeymiş. 1. Dünya Savaşı öncesi Fenerbahçe Vapur iskelesi olarak
kullanılmış. Taş iskele adıyla bilinen çıkıntı Galatasaray tesisleriyle yok
olmuş.
Fenerbahçe Yarımadası 1946
Fenerbahçe Yarımadası 1946
Cumhuriyet döneminde ise yarımada piknik alanı olarak değerlendirilmiş. Bu
şekilde günümüze gelmiş.
1946 yılındaki yüzölçümü yaklaşık 80.000m2 civarındayken, 2017 yılındaki
yüzölçümü yaklaşık 140.000m2 civarındadır. Yani Fenerbahçe Adasına denizden
40.000m2 yi aşkın alan eklenmiştir.
Galatasaray Adası: İstanbul Boğazında, Kuruçeşme açıklarında 1850’li
yıllardaki halinde iki sivri kayadan ibaret, neredeyse sıfır m2 dir. Abdülaziz
döneminde sarayın gözde mimarı Sarkis Balyan’ın yüksek miktarda alacağı
birikmiş. 1876’da Abdülhamid kendisine biriken tüm borçlar için bu adayı vermiş.
Balyan, 1881 de iki kayayı birleştirerek yaklaşık 2.400m2 alana sahip bahçe
içinde ev yapar. Ada, Sarkis Bey adası olarak anılır. 1889’da öldükten sonra
varisleri vergilerini ödemez. 1902’de devlet el koyar.
Cumhuriyet döneminde kömür deposu olur. 1940’lı yıllarda varisler mahkeme
açarlar ve kazanırlar. 1957 yılında adayı Galatasaray Kulübüne satarlar. Adı Galatasaray Adası olur. Önce
adanın bir yanında 2.017m2, diğer yanında 1.052m2 alan denizden eklenir. Daha
sonraki yıllarda da yapılan eklemelerle adanın alanı 6.900m2’ye çıkar. 4.500 m2
fazlalaşmıştır. Adadaki ilk parsel Galatasaray’ın, denizden dolan iki yanındaki
parseller milli emlakindir. Yani adanın yaklaşık üçte ikisi devletindir. Havuz vs
tesisler de buralarda bulunur.
Kız Kulesi Adası: 1.256m2 yüzölçümlü bir kayalıktır. M.Ö. 341’de mezar,
M.Ö. 411’de Kale, M.S. 1100’de kule ve daha sonraki yıllarda gümrük, depo,
karantina hastane, radar, fener gibi çok çeşitli fonksiyonlarla kullanılmıştır.
2000 yılından itibaren restoran olarak kullanılmaktadır. Bugünkü alanı 2.000m2
dir.
Kız Kulesi Adası 2016
Büyük Kulüp Adası: Çiftehavuzlar sahilinde, 2002 yılında Büyük Kulüp
Derneği tarafından kendi üyeleri için bir ada inşa edilmiştir. Ada, denizden 20mt kadar açıktadır. Bu konuda o
tarihlerde yazdığım yazıyı bu linkten okuyabilirsiniz.
http://atilganblog.blogspot.com.tr/2013/09/buyuk-kulup-cercle-dorient-sahili.html.
http://atilganblog.blogspot.com.tr/2013/09/buyuk-kulup-cercle-dorient-sahili.html.
2007 yılındaki bir yazışmada 700m2 olduğu yazan ada bugün kulüp üyeleri için güneşlenme
terası olarak kullanılmaktadır. Uydu görüntüsünde görünen ada haritada yer
almaz. Çünkü: Haritada görünmesi için yasal plana işlenmiş olması gerekir. Halbuki diğer adalar haritada da uydu görüntüsünde de görünürler.
İBB Pendik Adaları: Özel Girişimcilerin denizden kara parçası inşa ederek
adalarını büyültmelerini veya sıfırdan ada inşa etmelerini İBB örnek almış
herhalde. Aslında bunlara engel olması gereken kamu kurumlarından biri olan İBB,
Pendik açığında 372.000m2, 125.000m2 ve 106.000m2 olmak üzere toplam 603.000m2
alanı olan üç adet ada inşa edecekmiş. Karadan bir tanesine köprüyle
geçildikten sonra diğerlerine de köprülerle geçiş sağlanacakmış.
Tuzla Adaları: Daha önce Tuzla açıklarında bulunan bazı adalar tersane
oluşumu sırasında anakarayla birleştirilmiş. Bugün Şemsiye Adası, Hayırsız Ada
ve Koç ailesine ait olan İncir Adası vardır.
Tuzla Adaları
Görüldüğü gibi İstanbul’un 10 değil 16 adet adası bulunmaktadır. Bunlardan Büyük
Kulüp Adası yasal planlara işlenemediği için haritada görünmez. Yakın gelecekte
Pendik’te yapılacaklarla İstanbul’un 19 adası olacaktır.
Tuzla Adalarının dışındakilerde rant sağlanması görünmektedir. Bu adalarla ilişkisi olanların başka kamusal konularda ‘ranta karşı’ mücadele
davranışları ilgi çekicidir. Öte yandan ranta karşı olduğunu
bildiğimiz bazı kurum yöneticilerinin bu mekânlarda çektirdikleri fotoğraflarını
gururla internet ortamında paylaşmaları da ilgi çekicidir.
Toplumumuzda ‘Ben ranta karşıyım ama benim rantım hariç’ anlayışı olduğu
müddetçe rant önlenmez.
ARİF ATILGAN TEMMUZ 2017
Not: Bu yazıda Marmara Denizindeki adaları yazdım. Ancak Beykoz'un Karadeniz kıyısındaki Riva yerleşiminin açıklarında Soğan ve Eşek Adaları da var.
Değerli meslekdaşım Arif Bey,
YanıtlaSilYazılarınızdan büyük keyif alıyorum; özellikle İstanbul'u çoook eskiden bilen biri olarak... Kaleminize sağlık.
Teşekkür ederim Hasan Bey
YanıtlaSil