YENİ MODA ECZANESİ

Arif Atılgan

Dünya’da endüstri miraslarına çok değer verilir. Çalışır durumda olanları daha da değerlidir. Geçmişten günümüze kalmış, üretime katkıda bulunmuş her çeşit tesise endüstri mirası deniyor. Uzun yıllar eczanelerde ilaç üretildiği düşünülürse eski eczaneler de endüstri mirası sayılmalıdır.

Moda Caddesinde 117 yıllık Yeni Moda Eczanesi Kadıköy’ün endüstri mirasıdır. Çalışır durumdaki değerli tesisin öyküsü de ilgi çekicidir.

                  Yeni Moda Eczanesi. Vitrinde Şarap Fıçısı Üzerinde Havan.

1902 yılında Faik İskender Göksel Kadıköy Kızıltoprak’ta Eczane-i Saadet isimli eczanesini açar.  O yıllarda Kızıltoprak’ta bir de Sadullah Binzet’in eczanesi vardır.

Eczaneler çoğunlukla gayrimüslimlerin işletmesindedir. Eczacılar Cemiyeti de öyle. Eczacılık fakültesini bitiren kişi 2 yıl bir eczanede staj yaptıktan sonra eczane açabilmektedir.

1928 yılında Tahdit Kanunu çıkarılıyor. Bu kanuna göre her 10.000 kişiye bir eczane açılabilecektir. Sanki Müslimlerin de eczane açabilmelerinin önü açılmak istenmiştir.. Kızıltoprak’ta iki eczane fazla olunca Faik İskender Göksel eczanesini Moda’ya taşır. Moda’da 6-7 eczane vardır. Tek Müslüman-Türk eczanesi Alaattin Önal’ındır. İkincisi de Eczane-i Saadet ismini Eczane-i Faik İskender’e çeviren Faik İskender Göksel’inki olmuştur. Daha sonra Moda Eczanesi adını alır.

1922 yılında Urfa’lı Halil Nejat Sezer İstanbul’da Eczacılık Fakültesine girer. Bu arada konservatuarda keman öğrenir. Öğrenciliğinde Şehzadebaşı’ndaki Milli Sinemada sessiz film oynarken perde arkasında müzik yaparak geçimini sağlar.

1925 yılında 3 yılda okulu bitirir. Ertesi yıl askere gider ve askerliğini Fatih, Hadımköy, Gümüşsuyu Asker Hastanelerinde yapar. Memleketi Urfa’ya döner.

1928 yılında Urfa’nın Birecik kazasında Yeni Eczaneyi açar. Bir yandan da Akşam Gazetesi muhabirliği yapmaktadır. Sık sık İstanbul’a gitmekte, alış veriş yaptığı ecza depolarıyla görüşmeler yapmaktadır. Bir gün Sirkeci’deki Merkez Eczanesinde eczane sahibi Ali Rıza Aslıhan’ın yakını Azize Naime’yi görür. Âşık olur.

1931 yılında evlenirler.

1935 yılında Yeni Eczaneyi Konya Karaman’a nakleder. Buradayken bir yandan da Karaman Ortaokulunda müzik öğretmenliği yapar.. O yıl İstanbul’da Moda Eczanesi sahibi Faik İskender Göksel vefat eder. Eczaneyi 2 yıl çocukları çalıştırır. Eczacılık yasasına göre ölen eczacının eşi veya çocukları 5 yıl mesul müdürle eczaneyi çalıştırmaya devam edebilme hakkına sahiptir.

1937 yılında Faik İskender Göksel’in çocukları eczaneyi devretmeye karar verir.. Mühürdar Caddesindeki Merkez Ecza Deposu sahibi Balatyan Efendi alışveriş dolayısıyla tanıdığı Konya Karaman’daki Halil Nejat Sezer’e bu haberi iletir. Halil Nejat Sezer Moda Eczanesini devralır ve İstanbul’a yerleşir. Adını Yeni Moda Eczanesi olarak değiştirir.

Ergün Başak (Mali Müşavir), Diamondi Çiçekçioğlu (Kalfa), Polis (Rıza Paşa Karakolu), Melih Ziya Sezer 

11 Kasım 1943 tarihinde Halil Nejat Sezer vefat eder. Oğlu Melih Ziya Sezer ilkokul 5. sınıftadır. Eczaneyi önce annesi, daha sonra Melih Ziya Sezer idare edecektir. Melih Beyin eczacı olma öyküsü ayrı bir yazı konusudur. Yazdım. 

1967 yılında eczanenin bitişiğindeki 133 numarada yeni inşaat başlamıştır. Norm İnşaat isimli firmanın sahipleri, biri mimar diğeri mühendis olan Levon Tıngıryan ve Nurhan Tıngıryan kardeşlerdir. Melih Bey alttaki dükkânı Onlardan 90TL ye satın alarak eczaneyi yan tarafa taşır.

 

                        İlaç Dolapları (1902) ve Kabul Bankosu (1902).

117 yıl önce Kızıltoprak’ta başlayan, sonra Moda’ya gelen Faik İskender Göksel’in eczanesi.. Tam kapanırken Urfa’dan Konya’ya, Konya’dan Moda’ya gelen Halil Nejat Sezer’le devam ediyor.. Bugün Melih Ziya Sezer’le yaşamını sürdürmektedir.

Melih Ziya Sezer ve Kedisi Efe. Solda İlaç Dolabı (1952), Sağda Parfümeri Tezgâhı (1937).

Yeni Moda Eczanesinde sadece ilaç satılıyor. Melih bey güvendiği firmaların üretimlerini tercih ettiğini, aynı işe yarayan ilaçlardan bir tanesini sattığını söylüyor. Bugün hala laboratuarda ilaç yapılan belki de tek eczane.. Cilt losyonu ve merhemi, göz-burun-kulak damlaları, kuvvet ve öksürük şurubu öteden beri yapılan terkipler.. Yanımda hemoroid ve cilt için merhem siparişi verildi. Melih Bey ‘Yazabilen doktor olursa laboratuarda ilaç yapıyorum.’ Diyor bu konuda. Doktorların artık ilaç terkibi yazmadığını ima ediyor.

                                 Laboratuardaki Terkip Malzemeleri.

Kredi kartı geçmiyor, SGK reçetesi yapılmıyor. Melih Bey ‘formaliteleriyle uğraşamıyorum’ diyor. Eczanelerin durumunu sorduğumda, ilacın herkesin satabildiği ticari meta olmasının eczanelerin saygınlığına zarar verdiğini ifade ediyor. O bunları anlatırken, çocukluğumdaki eczanelerin aynı zamanda mahallenin Acil Servisi gibi çalışmasını anımsıyorum.

Eczaneye gezmek için gelenler de oluyor. Kedisi Efe dışarı çıkmak ve içeri girmek istediğinde ona kapı açılıyor.. Sık sık çok önemli insanlar da giriyor içeri. Ben oradayken eski Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cahit Kayra geldi. Melih Beyle şakalaştılar, benimle de çocukluğunu Yeldeğirmeni Ferit Bey Sokakta geçirdiğini sohbet etti..

                                           Cahit Kayra Giderken.

İçerisi etnoğrafik eşyalarla dolu. Melih Beyin babasından kalan enjeksiyon ampulü yapmaya yarayan ‘otoklav’, steril gazlı bez ile sargı bezi saklayan ‘etüv’, Altıyoldaki Merkez Eczanesi sahibi Kemal Devletoğlu’nun vefatı sonrası kızının hediye ettiği ‘havan’, National marka eski ‘yazar kasa’, ilaç ve ecza şişeleri, su banyosu, Cahit Kayra’nın hediyesi ‘karpit lambası’, karşı sıradaki meyhaneden alınmış Sicilya’nın Marsala kentinin ‘şarap fıçısı’ dikkat çekmektedir.. 1902 yılında Faik İskender Göksel’in Kızıltoprak’taki dükkânı için yaptırdığı sonra Moda’ya taşıdığı ‘kabul bankosu’ ile ecza dolapları-mobilyaları ve içlerindeki eski ambalajlarıyla ilaç kutuları, terazi, 1937 yılında Halil Nejat Sezer’in yaptırdığı parfümeri tezgâhı, 1952 yılında Melih Ziya Sezer’in yaptırdığı ilaç dolabı ise hala kullanılan değerler.

İlaç Şişeleri, Solda Etüv, Ortada Otoklav, Sağda Karpit Lambası ve Su Banyosu.

Melih Bey kabul bankosunun arkasındaki orta bölüme Arafat, arkadaki laboratuar bölümüne Cennet adını vermiş. Konuklar yakınlık derecesine göre bu bölümlere girebiliyormuş.

‘Yeni Moda Eczanesi Kadıköy’ün en eski eczanesi, Melih Ziya Sezer Kadıköy’ün en eski eczacısı mıdır?’ diye soruyorum Melih Beye. ‘İstanbul’da da daha eskileri olduğunu sanmıyorum’ cevabını veriyor.

Baştaki tespitimi tekrarlayarak bitirmek istiyorum. Yeni Moda Eczanesi, Kadıköy’ün çalışır durumdaki endüstri mirasıdır.

ATILGAN BLOG ARİF ATILGAN ŞUBAT 2019