YELDEĞİRMENİ KARAKOLU

Arif Atılgan

1980 li yıllara kadar Karakolhane caddesinin İskele Sokakla kesiştiği sağ köşede tarihi karakol binası bulunmaktaydı. İskele Sokaktan 8-9 basamaklı merdivenle çıkılan tek katlı yapı, bir setin üzerinde bulunuyordu. Öyküsü neredeyse 150 yıllıktır.

                                                            Karakol

Osmanlıda güvenlik sağlayıcılara Karakollukçu, onların bulunduğu binalara da Karakol-hane denirmiş.

13 Temmuz 1869 tarihinde Yeldeğirmeni halkı yetkili makamlara dilekçe ile başvuruda bulunarak emniyetin sağlanması için semtlerine Karakol-hane yapılmasını istiyorlar. Bunun için de halk tarafından yaklaşık 216 mt2 alanı olan arsa devlete bağışlanıyor.

Karakol-hane inşaatı ödeneği 1869 yılında Dâhiliye bütçesine konuluyor. 5 Nisan 1870 tarihinde ihale yapılıyor ve Anastaş Kalfa 49.896 Kuruş 5 Para keşif bedeli olan işi 5.896 Kuruş 5 Para eksilterek 44.000 Kuruşa yapmayı taahhüt ediyor. Haci Avram Kalfa da kendisine kefil oluyor.

Bu şekilde inşa edilen Karakol-hane iki katlıdır. 

Alt katta, ortada bulunan bahçeden atlıların atlarıyla girdiği ahır vardır. L şeklindeki binanın ortasındaki ahır(6) 8-10 at alabilmektedir. Ahırın sağ yanındaki merdivenin altında depo(3), deponun sağında saman ambarı(1), saman ambarı karşısında helâ ve ahırın sol tarafında mutfak(7) bulunmaktadır. Binaya insanların girişi için Karakolhane Caddesi tarafında mutfağın bitişiğindeki kapı bulunmaktadır.

Üst katta, alt kattaki ahırın üzerinde zaptiye askerlerinin koğuşu(12), binanın sağ tarafındaki saman ambarının üzerinde arpa ambarı(10), arpa ambarının karşısında helâ, binanın solundaki mutfağın üzerinde zabıt odası(13) ve zabıt odasının bitişiğinde helâ bulunmaktadır. 

            Sağda Alt Kat Planı: 1-Saman Ambarı, 3-Depo, 4-Bahçe, 6-Ahır, 7-Mutfak, 9-Kapı

            Solda Üst Kat Planı: 10-Arpa Ambarı, 12-Koğuş, 13-Zabıt Odası.

            Altta Sağ Köşede Helâ, Üstte İki Köşede Helâlar.

                                                       Kroki Eski Cephe

1906 tarihli haritada binanın iç tarafı iki ucundan düz birleştirilerek bahçe alanının bir kısmının içeri katıldığı belli olmaktadır. 1937 tarihli haritada ise bina hala 2 katlı ve bahçe ile sokak aynı kotta görünmektedir. 

  

      1                                                      1906 ve 1937 Planları

1940 lı yıllarda alt kattaki ahırlara ihtiyaç duyulmamış ki bahçe üst katın döşeme kotuna kadar doldurulmuş. Binaya girmek için önce sokaktan basamaklarla bahçeye çıkılmakta, sonra binaya girilmektedir. Binanın içinde de yeni duruma göre değişiklikler yapılmış. Giriş karşısında nezarethane, yan köşe odalarda Komiser, polisler ve bekçiler için odalar, bodrumda içerden inilen hapishane ve sokaktan da kapısı olan ardiye yapılmış. Bizim kuşağın 1950 li yıllardan itibaren hatırladığı Karakolun şekli budur.

                                                         Kroki Yeni Cephe

Bulunduğu caddeye ismini veren karakol 1982 yılında yıkılıncaya kadar hizmet gördü. Yıkıldıktan sonra yerine emniyete ait bir bina yapıldı. Bugün o bina da yıkılmak üzere boşaltılmış görünüyor.

Bütün araştırmalarıma rağmen yıllarca önünden geçtiğim eski karakolun fotoğrafını ne belediyede, ne emniyet müdürlüğünde, ne de başka bir yerde bulamadım. Bu kadar tarihi bir binanın yok olması çok acı.

ARİF ATILGAN EYLÜL 2016