SURP TAKAVOR ERMENİ KİLİSESİ

Arif Atılgan

1720 yılında inşaatına başlanan kilise 1721 yılında ibadete açılmıştır. Sultan 3. Ahmed döneminde Bitlisli Patrik Hovhannes Golod’un gayretiyle faaliyete geçen kilisenin adı Aziz Meryem Ana anlamında Surp Asdvadzadzin konmuştur.

1741 yılında Sultan 1. Mahmud döneminde Patrik Zimaralı Hagop Nalyan döneminde ise tamirden geçirilir.

1814 yılında 2. Mahmud zamanında kilise yeniden inşa ediliyor. Bu inşaat 36.000 Kuruşa mal edilmiştir. Yeni inşa edilen Kiliseye çeşitli hediyeler gelir. Bunlardan Patrik Abraham tarafından hediye edilen gümüş haç dikkat çekicidir. Haçın merkezinde İsa’nın çarmıha gerildiği çivinin reliği (kutsal eşyası) vardır. Bu reliği korumak için Kilisenin bitişiğine Aziz Kral İsa anlamında Surp Takavor isimli, içinde sunak bulunan küçük bir şapel inşa edilir. Bu şapel ve haç 30 Temmuzda eski patrik Hovhannes tarafından takdis edilir. 

Sonraki yıllarda Surp Asdvadzazin adı Surp Takavor adını alacaktır. Bunun sebebi Aziz Kral İsa’nın Çivi Reliği anlamında Surp Takavor Pever Reliğidir.

                                                         Surp Takavor Kilisesi

Kadıköy'deki ilk Ermeni Okulu, Muvakkithane Caddesi üzerinde, günümüzdeki Baylan Pastanesi'nin olduğu yerde açılmıştır. Okul, 1836'da bugün adı Surp Takavor olan Surp Asdvadzadzin Kilisesi'nin yanında faaliyete geçer.

1855 de çıkan Büyük Kadıköy Yangını sonrası kilise ve okul harap olur. 1857 de kâgir kilise ve iki okul yeniden inşa edilerek 1858 de açılır. Kız okulunun adı Muradyan, erkek okulunun adı Hamazaspyan olmuştur.

                                   Kilisenin Yanında Eski Yıllarda Okul Olan Bina

İnşaat faaliyeti Erzurumlu Karabet Muradyan’ın maddi yardımı, Resimci Mıgırdıç Kalfanın inşaat sorumluluğu ile gerçekleştirilir. Binada ibadet Patrik Hagopos’un kutsamasıyla başlar. Bu tarihten sonra kilise Surp Takavor adını alır.

1866 de ölen Karabet Muradyan Avluya gömülüyor. 1871 de ölen eşi de avlunun diğer tarafına gömülüyor.

                                                   Murat Garabetyan’ın Mezarı

1875 de Hamazasbyan-Muradyan Okulu kilise dışına Aramyan Okulu adını alarak taşınır.

1978 yılında dış camekânlar yapılarak Narteks bölümü oluşturulur. Narteksten kilisenin içi olan Nef bölümüne girilir. Nef Bölümünün önünde din adamlarının bulunduğu Tas, onun önünde Apsis ve Apsiste birkaç basamakla çıkılan sunaklı Pem bölümü yer alır. Üst kattaki balkon bölümü ise yukarı oda anlamında Ermenice vernadun olarak anılır. Burada koro yer alır.

Kilise kubbe kenarlarındaki ve duvarlardaki büyük pencerelerden ışık alır.

        Nef Bölümünden Bakınca Önünde Tas, Tasın önünde Apsis ve Apsiste Pem Bölümleri

Cumhuriyet döneminde Haygaz isimli kişinin önderliğinde kurulan kilisenin Tulumbacı Takımı herkes tarafından tanınırdı.

Kilisenin yanındaki sunaklı küçük şapel günümüzde vaftiz odası olarak kullanılmaktadır. Duvara gömülü vaftiz kurnasında yeni doğan bebekler vaftiz edilir.

                                                   Bebek Vaftis Küveti

Kilisenin çan kulesi ise dışarıdan en dikkat çeken tarafıdır.

2000 li yıllarda bu kiliseye ilk girişim bir ermeni arkadaşımın babasının vefatı dolayısıyla olmuştu. Arkadaşım da daha önce babamın cenazesine camiye gelmişti. İnsan ilişkileri inanç farklılığını  ortadan kaldırıyor.

Surp Takavor Kilisesi Kadıköy’ün hafızasındaki yerini korumalıdır.

ARİF ATILGAN ARALIK 2017