Haydarpaşa
PASAPORT
DAİRESİ
Arif Atılgan
16. Yüzyılda Osmanlının kendi
yararına olacağı düşüncesi ile Avrupa Devletlerine kapitülasyon adı verilen
bazı haklar tanıması herkesçe bilinmektedir. Bu Devletler 19. yüzyılın
sonlarında, özellikle 1853 yılındaki Kırım Savaşından sonra kendilerine aşırı borçlanan
ama bu borcu azaltmak yerine devamlı çoğaltan Osmanlı İmparatorluğu sınırları
içersinde, kısaca Düyun-u Umumiye adıyla tanınan bir nevi borç denetleme kurumu
kurmuşlardır. Kendilerine Düvel-i Muazzama denilen bu devletler yine o yıllarda
kendileri için İstanbul ve İzmir gibi liman şehirlerinde Pasaport Daireleri de
kurmuşlardı. Pasaport Dairelerinde kendi sömürgelerine Osmanlı Tebaalı
insanları gönderme işlemlerini yapıyorlardı. İzmir’deki Pasaport Semti de adını
oradaki bu kurumdan almakta idi. Bu dairelerin limanlarda kurulmasının sebebi
ise yurt dışına çıkış noktalarının daha çok oralarının olmasıydı.
Eski Pasaport Dairesi (Askeri Karakol)
Haydarpaşa Limanındaki Pasaport
Dairesini İngiliz, Fransız ve İtalyanlar kullanmışlardır. Yunanlılar da
bunların arasına girmek istemişse de diğerleri Yunanlıları aralarına kabul
etmemişlerdir. Pasaport Dairesi anlayışı, pratikte olmasa bile hukuken 1923
yılındaki Lozan Anlaşmasına kadar kâğıt üzerinde varlığını korumuştur.
Cumhuriyetten sonra İşgal
Kuvvetlerinin İstanbul’u terk etmesinden sonra bu bina Sahil Sıhhi Kontrol
Teşkilatı olarak kullanılmıştır.
Pasaport Dairesinin Bugünkü Durumu
Bazı araştırmacılar ise bu
binanın Askeri Karakol olarak kullanıldığını ifade etmektedirler.
Ancak zaten diğer araştırmacılar,
kısa bir süre Pasaport Dairesi olarak kullanılan Binanın daha sonra çeşitli
amaçlar için kullanıldığını da söylemektedirler.
Bu konuda kitabını kaynak
gösterdiğim Sayın Müfid Ekdal ile 2011 yılının mayıs ayında son bir telefon
görüşmesi yapmıştım. Kendisi, tarihçi Cemal Kutay’la da görüştüğünü ve onun da
bu bilgileri doğruladığını bana ifade etmişti.
ARİFATILGAN HAYDARPAŞA KİTABI
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder