KADIKÖY PTT BİNASI (ESKİ İTALYAN ERKEK OKULU)
Arif Atılgan
Kadıköylülerin yıllardır PTT olarak kullandıkları bina 1900’lü yılların ilk yarısında İtalyan Erkek Okulu olarak hizmet vermekteydi.
Kadıköy’den, Mühürdar’ı da içine alarak, Moda’ya kadar uzanan mülklerin hemen hemen tamamı Fransız uyruklu Tübini ailesine aitti. Sultan Aziz döneminde sarraflık ve bankerlik yapmış olan Berrand Tübini ve ailesi sebebiyle Moda Burnu uzun süre Tübini Mahallesi olarak bilinmiştir. Bu aile daha sonraları mülklerinin büyük kısmını akrabalık bağlarının da bulunduğu İtalyan Corpi ailesine devretmiştir. Tübinilere ait olan mülklerden, Kadıköy ve Mühürdar’daki iki köşkün daha sonra İtalyanlar tarafından okul olarak kullanıldığını öğrenmekteyiz.
1938 Pervititch Planı. 1- İtalyan Restoranı 2- İtalyan Erkek Okulu 3- İtalyan Kız okulu
İşte 1900’lü yılların başlarından itibaren Kadıköy’de gördüğümüz iki İtalyan okulunun tarihi bu şekilde başlamaktadır. Bu okullardan bir tanesi şimdiki İSKİ’nin bulunduğu yerdeki İtalyan Kız Okulu (Scoula Femminile Elemantari İtaliana) diğeri ise şimdiki PTT binasındaki İtalyan Erkek Okulu (Scoula Elemantari Maschile İtaliana) idi.
Mühürdar’daki Kız Okulu’nun yani şimdiki İSKİ'nin bitişiğinde bulunan ve bugün hâlâ kullanılmakta olan kiliseyi de o yıllarda Tübiniler kendileri için inşa etmişlerdi.
1980’li yıllarda, İtalyan Kız Okulu olan güzel köşk yıkılarak yerine İSKİ binası yapıldı. Dolayısıyla köşk eski eser tescili olmadan yok edilmiş oldu. Yakın zamanda İSKİ binası da yıkılıp yerine büyük bir iş merkezi yapılacak. Zira artık tarihî bina olan köşk kayıtlarda bulunmamaktadır. Günümüzde PTT binası olarak kullanılan İtalyan Erkek Okulu ise bazı değişikliklere uğrayarak da olsa günümüze kadar gelebilmiştir.
Eğitimine İtalyan Kız Okulu binasındaki anaokulunda başlamış, ilkokulu ise İtalyan Erkek Okulu’nda okumuş olan Prof. Haydar Kazgan’dan aldığım bilgiye göre bu okul 1931 yılında kapanmış ve öğrenciler Galatasaray Lisesi’nin arkasındaki bir binaya gönderilmişlerdi. O zamanlarda İtalya’nın başkanı olan Mussolini, yurtdışındaki çocukların bu tipteki İtalyan okullarından aldıkları diplomaları geçerli sayıyormuş.
Önce Tübini’nin Malikânesi olarak inşa edilmiş olan İtalyan Erkek Okulu, okul kapandıktan sonra bir müddet Demokrat Parti İlçe Başkanlığı olarak kullanılmış, daha sonra PTT binası olarak günümüze kadar hizmet etmiştir.
PTT Binası. Arkada İtalyan Restoranı Binası. (İki Bina da Sarı Renkli).
Binaya bugüne kadar çeşitli müdahaleler yapıldığı bellidir. Ancak, bilindiği kadarıyla, resmen yıkılıp şimdiki binanın inşa edildiğini gösteren bir belge yoktur. Bu tamirat ve tadilatlar sebebiyle binanın orijinal şeklinin kaybolduğu da görülmektedir.
Ancak o yıllarda Kumluk adıyla anılan ve deniz kıyısı olan bu mevkideki İtalyan Erkek Okulu binasının fotoğrafı ile bugün aynı yerden çekilen fotoğrafı karşılaştırdığımızda binanın dış çizgilerinin henüz yok olmamış olduğunu fark edebiliyoruz. Hemen arka tarafındaki, o yıllarda da var olan, yine İtalyanlara ait olduğunu öğrendiğimiz ve bugün restoran olarak kullanılan bina ile aynı ölçülerde olduğunu açıkça görebilmekteyiz. Bu fotoğrafta mimari tarz olarak da iki binanın birbirine çok benzediği belli olmaktadır. Ayrıca Pervititch’e ait 1938 tarihli sigorta planlarında da bugünkü PTT binasının Ecole İtaliana (İtalyan Okulu) olarak gösterildiğini (ada 126) tespit etmiş bulunuyoruz.
İki Fotoğrafta Binaların Görüntüsü
Bu durumda eski binanın araştırması yapılarak restitüsyon projesinin hazırlatılması, binadaki resmî olmayan uygulamalar için ise yasal işlem yapılması gerekmez mi?
PTT bir kamu kurumu olarak eski tarihî binayı tekrar ortaya çıkarsa idi, hem Kadıköy’e hem de kendilerine, yeni inşa edeceği binadan çok daha değerli bir eser kazandırmış olurdu.
Çok yakın bir zamanda Kadıköy PTT binasının yerine altı katlı bir iş merkezi inşa edilecek. Yani Moda’daki Notre Dame De Sion Okulu, Kadıköy’deki İtalyan Kız Okulu, Hale Sineması (Apollon Tiyatrosu), Opera Sineması, Yeldeğirmeni’ndeki Tarihî Karakol, Nedim’in Kahvesi, Ayrılık Çeşmesi Sokağı ve Kadıköyümüzdeki birçok köşk, konak, ev gibi burası da yıkılıp gidecektir...
Bu yazıyı Kadıköy’ün tarihine bir not iliştirmiş olmak için yazıyorum. Mesajım anlayanlara.
Arif Atılgan Haziran 2007 Mimarlara Mektup
Sevgili Dostlar
Bu yazıyı yazdığım tarihten sonraki gelişmeleri, hem yukarıdaki fotoğrafların görüntülendiği yerden hem de başka açıdan görüntülenmiş olan aşağıdaki bugünün fotoğrafları açıklıyor sanırım. PTT Binası yıkıldı ve yerine yeni beyaz bina yapıldı. Yukardaki yazı için gerekli araştırmaları yaparken Prof Dr Haydar Kazgan ile Modadaki evinde sohbet etmiştim. Bana verdiği bilgilerle bu yazıyı yazabilmeme olanak sağlamış olan Sayın Haydar Kazgan'ı 2009 yılında kaybettik. Kendisini saygıyla anıyorum. 02/02/2014
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder