OTOSAN ARAZİSİ

Mimarlara Mektuplarım



OTOSAN ARAZİSİ
Arif Atılgan

E-5 Oto­yo­lu üze­rin­de, Fi­kir­te­pe kav­şa­ğı­nın Çam­lı­ca ta­ra­fın­da­ki ge­niş alan­da Tür­ki­ye’nin ilk oto­mo­bi­li olan Ana­dol’un üre­til­di­ği Oto­san Fab­ri­ka­sı bu­lun­mak­ta idi.

Ül­ke­miz­de, 1961 yı­lın­da TCDD’nin Ada­pa­za­rı Va­gon Fab­ri­ka­sın­da Cum­hur­baş­ka­nı Ce­mal Gür­sel’in em­riy­le pro­to­tip ola­rak üre­ti­len ve şim­di Es­ki­şe­hir DDY Fab­ri­ka­sın­da ser­gi­le­nen Dev­rim mar­ka oto­mo­bi­li say­maz­sak, ilk ola­rak fab­ri­ka­da üre­ti­len Türk oto­mo­bi­li Ana­dol'dur.

Cum­hu­ri­yet ta­ri­hi­mi­zin önem­li işa­dam­la­rın­dan Veh­bi Koç, or­ta­ğı Ber­nar Na­hum ile bir­lik­te iş ha­ya­tı­na baş­la­dık­la­rı ilk yıl­lar­dan iti­ba­ren, Tür­ki­ye’de oto­mo­bil üret­me­yi dü­şü­nü­yor­du. 1966 yı­lın­da bu amaç ger­çek­leş­ti­ri­le­cek du­ru­ma gel­miş ve İs­tan­bul’un Ana­do­lu Ya­ka­sın­da­ki ara­zi­de fab­ri­ka, üre­ti­me ha­zır du­ru­ma ge­ti­ril­miş­ti. Üre­ti­mi ya­pı­la­cak olan ara­ba­la­rın mar­ka­sı için ise 10 Ağus­tos 1966 ta­rih­li Hür­ri­yet ga­ze­te­sin­de çı­ka­rı­lan ilan­la ya­rış­ma dü­zen­len­miş, ka­za­na­na 10.000 TL ödül va­at edil­miş­ti. Bu ila­na ge­len 100.000’e ya­kın mek­tup­ta dört isim öne çık­mış­tı. Bun­lar Ve­ko (Veh­bi Koç), Ana­do­lu, Ana­dol ve Oto­san idi; iç­le­rin­den Ana­dol ter­cih edil­miş­ti.

Anadol Fabrikası

19 Ara­lık1966 ta­ri­hin­de ça­lış­ma­ya baş­la­yan fab­ri­ka­da üre­ti­len ilk oto­mo­bil­le­rin fi­ya­tı 26.800 TL idi. Bu ra­kam o yıl­lar­da 2980 do­la­ra eş­de­ğer­di.

Ül­ke­de top­lam 80.000 ci­va­rın­da las­tik te­ker­lek­li ara­cın bu­lun­du­ğu o yıl­lar­da Ana­dol, ilk yıl 1760 adet üre­til­miş, da­ha son­ra­ki yıl­lar­da bu sa­yı 8000’e çı­ka­rıl­mış­tı. Üre­ti­mi­ne iki ka­pı­lı ola­rak baş­la­nan bu ara­ba, 1971 yı­lın­da dört ka­pı­lı ola­rak da üre­til­me­ye baş­lan­mış, 1974 yı­lın­da ise iki ka­pı­lı­nın üre­ti­mi­ne son ve­ril­miş­ti.

1,2 lit­re mo­tor ha­cim­li, alt ta­ba­nı tam şa­si, ka­por­ta­sı fi­berg­las olan bu il­ginç ara­ba, fab­ri­ka­nın ka­pa­tıl­dı­ğı 1984 yı­lı­na ka­dar top­lam 62.543 adet üre­til­miş­ti.

Ana­dol ara­ba­la­rın üre­til­di­ği Oto­san Fab­ri­ka­sı, İs­tan­bul’un Ana­do­lu Ya­ka­sın­da, E-5 üze­rin­de Üs­kü­dar Be­le­di­ye­si sı­nır­la­rı içe­ri­sin­de­ki 74 paf­ta, 1083 ada, 23 ve 51 par­sel­ler ile 1341 ada, 29 par­sel­de­ki top­lam 181.200 m2’lik alan­da idi.

Bu­gün bu ar­sa­nın, gü­nü­mü­zün önem­li grup­la­rın­dan bi­ri ta­ra­fın­dan sa­tın alın­dı­ğı­nı ve sa­tın alın­dık­tan son­ra İBB ta­ra­fın­dan 01/12/2006 ta­rih­li Mec­lis ka­ra­rın­da 1/5000’lik plan­da ya­pı­lan par­se­le özel ta­di­lat ile önem­li bir ya­pı­laş­ma hak­kı ka­zan­dı­ğı­nı gör­mek­te­yiz.

Ön­ce­ki imar hak­kı 'TAKS= %25, KAKS=1, H=12,50 T­ica­ret+Ko­nut' iken, 'TAKS= Avan pro­je­ye gö­re, KAKS=2, H=Ser­best Ti­ca­ret+Tu­rizm' du­ru­mu­na ge­ti­ril­miş­tir. Ay­rı­ca bu­ra­da da Ko­şu­yo­lu’nda­ki otel­de ol­du­ğu gi­bi 'uy­gu­la­ma 1/5000 öl­çek­li plan üze­rin­den İs­tan­bul Bü­yük­şe­hir Be­le­di­ye­si’nce tas­dik­le­ne­cek avan pro­je­si­ne gö­re ya­pı­la­cak­tır' no­tu, plan ya­pım pro­se­dü­rü­ne gö­re onan­ma­sı ge­re­ken 1/1000 öl­çek­li Uy­gu­la­ma İmar Pla­nı­nı or­ta­dan kal­dı­rı­cı ni­te­lik­te­dir. Ya­ni il­çe be­le­di­ye­si olan Üs­kü­dar Be­le­di­ye­si’nin uy­gu­la­ma yet­ki­si elin­den alın­mak­ta­dır.

Ba­sın­da çı­kan ha­ber­le­re gö­re bu ar­sa, ger­çek­leş­ti­ri­len plan ta­di­la­tı ile yüz mil­yon­lar­ca do­lar de­ğer ka­zan­mış­tır.

An­cak bu ko­nu­la­ra ar­tık bi­raz da­ha de­ği­şik açı­dan ba­ka­rak rant pe­şin­de ko­şan­la­ra ba­zı uya­rı­lar­da bu­lun­mak ge­rek­mek­te­dir.

Rant, emek har­ca­ma­dan sağ­la­nan ka­za­nım­dır. Bu ka­za­nım ge­nel­lik­le ya­sa ve yö­net­me­lik­le­rin tüm va­tan­daş­la­ra sağ­la­dı­ğı hak­lar­dan da­ha faz­la­sı­nı, bir şe­kil­de ken­di­ne ka­zan­dır­mak şek­lin­de oluş­mak­ta­dır. İmar ran­tı ise, di­ğer va­tan­daş­la­rın ar­sa­la­rı­nın imar hak­kın­dan da­ha faz­la­sı­nı ken­di ar­sa­sı­na ka­zan­dır­mak­la sağ­lan­mak­ta­dır. An­cak bu­ra­da dik­kat edil­me­si ge­re­ken bir nok­ta var ki o da rant­lı ar­sa­la­rın az sa­yı­da ol­ma­sı ge­re­ği­dir. Yok­sa tüm ar­sa­lar çok imar hak­kı el­de et­ti­ğin­de bi­ri di­ğe­rin­den faz­la imar­lı ol­ma­mak­ta­dır. Do­la­yı­sıy­la da ara­la­rın­da di­ğer­le­ri­ne gö­re rant­lı ar­sa bu­lun­ma­mak­ta­dır. Ak­si­ne, rant ka­zan­dı­rıl­ma­mış ya­ni imar hak­kı ço­ğal­tıl­ma­mış olan­lar az sa­yı­da ola­ca­ğın­dan, on­lar di­ğer­le­rin­den da­ha özel­lik­li ola­cak­lar ve de do­ğal ola­rak da­ha de­ğer­li ola­cak­lar­dır.

Apart­man­laş­ma­nın baş­la­dı­ğı ilk yıl­lar olan 1970’li yıl­lar­da ara­lar­da ka­la­bil­me­yi ba­şar­mış olan tek tük bah­çe­li ev­ler çok de­ğer­li ola­bi­li­yor­du. Ya­kın ge­le­cek­te gök­de­len­le­rin ara­sın­da kal­mış olan 5-10 kat­lı bi­na­lar da­ha de­ğer­li ve özel­lik­li bu­lu­na­cak­lar­dır. Za­ten 10-20 da­ire­li bir apart­man­da ya­şa­mak­la 300-500 da­ire­li apart­man­da ya­şa­mak çok fark­lı ol­sa ge­rek. He­le ya­ta­ya da da­ğıl­mış olan 1000-1500 da­ire­li si­te­ler­de ya­şa­mak hâ­lâ psi­ko­lo­jik ola­rak so­fa­lı ev­ler­de­ki bü­yük ai­le ya­şa­mın­dan ko­pa­ma­mış in­sa­nı­mız için ko­lay ol­ma­sa ge­rek.

Bu in­şa­at­la­rı ya­pan şir­ket­le­rin pa­zar­la­ma­cı­la­rı da bu­nun far­kın­da ol­ma­lı­lar ki, kent dı­şın­da­ki si­te­le­rin sa­tı­şın­da hal­ka ye­ni bir si­te kül­tü­rü­nü, kent için­de­ki yük­sek apart­man­lar için ise ye­ni bir re­zi­dans kül­tü­rü­nü aşı­la­ma­ya ça­lı­şı­yor­lar. Gö­rü­lü­yor ki bir an­da bi­zi biz ya­pan ma­hal­le kül­tü­rü bir ke­na­ra atı­lı­ver­mek­te­dir.

Ama 1970 ve 1980’li yıl­lar­da kent için­de­ki müs­ta­kil ev­ler na­sıl de­ğer­liy­se, bu­gün ve ya­kın ge­le­cek­te de kent için­de­ki 10-20 da­ire­li apart­man­lar da­ha de­ğer­li ola­cak­tır. Ya­ni bu­gün mis­li mis­li imar hak­kı el­de ede­rek rant ka­zan­dı­rıl­dı­ğı sa­nı­lan ar­sa­lar ço­ğun­luk ol­duk­la­rın­dan, ya­kın ge­le­cek­te rant­sız­lar sı­nı­fı­na ge­çe­cek­ler­dir.

So­nuç ola­rak Oto­san Fab­ri­ka­sı ilk oto­mo­bil fab­ri­ka­sı ola­rak ko­ru­nur ve ci­va­rı es­ki imar du­ru­mu­na gö­re de­ğer­len­di­ri­lir­se hem da­ha de­ğer­li hem de top­lu­ma da­ha ya­rar­lı bir ça­lış­ma ya­pıl­mış olu­na­cak­tır.
ARİF ATILGAN Ocak 2008 Mimarlara Mektup

Sevgili Dostlar
Bu yazıyı yazdığım tarihten sonraki gelişmeleri, yukarıdaki fotoğrafın görüntülendiği yerden görüntülenmiş olan, aşağıdaki bugünün fotoğrafları açıklıyor sanırım. 26/01/2014