HÜGNEN'İN EVİ

Mimarlara Mektuplarım

HÜGNEN'İN EVİ
Arif ATILGAN

Ta­rih­te, İs­tan­bul’un Ana­do­lu Ya­ka­sı’nın en bü­yük ça­yı­rı ola­rak bi­li­nen Hay­dar­pa­şa Ça­yı­rı içer­sin­de Et-Ba­lık Ku­ru­mu ya­kın­la­rın­da 1869 yı­lın­da kü­çük bir is­tas­yon bi­na­sı ya­pıl­mış­tı. 1872 yı­lın­da bi­raz da­ha bü­yü­tü­len bu bi­na ile bir­lik­te Pen­dik’e ka­dar dö­şe­nen de­mir­yo­lu, Hay­dar­pa­şa-Pen­dik ara­sın­da tren ula­şı­mı­nı sağ­la­ma­ya baş­la­mış­tı. Da­ha son­ra Geb­ze ve İz­mit’e uza­tı­lan bu de­mir­yo­lu, 1880 yı­lın­da bir İn­gi­liz şir­ke­ti­ne ki­ra­lan­mış, an­cak on­la­rın bu hat­tı Ada­pa­za­rı ve An­ka­ra’ya uzat­mak is­te­me­le­ri üze­ri­ne an­laş­ma sağ­la­na­ma­mış­tı. 1888 yı­lın­da bir Al­man şir­ke­tiy­le 99 yıl­lık an­laş­ma im­za­lan­mış, 24 Mart 1889 ta­ri­hin­de ken­di­le­riy­le Ana­do­lu-Os­man­lı De­mir­yo­lu Şir­ke­ti ku­rul­muş ve hat An­ka­ra’ya ka­dar uza­tıl­mış­tı.

An­cak de­mir­yo­lu ça­lış­ma­ya baş­la­dık­tan son­ra, da­ha çok mal ha­re­ke­ti hız­lan­mış ve gi­de­rek sa­hil ta­ra­fın­da li­man ih­ti­ya­cı oluş­ma­ya baş­la­mış­tı. Bu se­bep­ten, ay­nı yıl dal­ga­kı­ran in­şa edil­miş, 14 Ni­san 1903 ta­ri­hin­de si­lo, güm­rük, li­man po­li­si, li­man ida­re­si, pa­sa­port ida­re­si, elek­trik san­tra­lı, bek­le­me sa­lo­nu bi­na­la­rı ile li­man te­sis­le­ri­nin res­men açı­lı­şı ya­pıl­mış ve da­ha son­ra mu­ha­cir mi­sa­fir­ha­ne­si bi­na­sı da bu bi­na­la­ra ila­ve edil­miş­ti.

1906 yı­lın­da Pa­di­şah 2. Ab­dül­ha­mit 'Bun­ca ki­lo­met­re de­mir­yo­lu yap­tım mem­le­ke­te, çe­lik ray­la­rın ucu Hay­dar­pa­şa’da. Ko­ca bi­na­la­rıy­la li­man yap­tım, yi­ne bel­li de­ğil. Ba­na, o ray­la­rın de­ni­ze ka­vuş­tu­ğu ye­re öy­le bir bi­na ya­pın ki, üm­me­tim bak­tı­ğın­da ‘bu­ra­dan bin­din mi, hiç in­me­den Mek­ke’ye ka­dar gi­di­lir’ de­sin' de­miş. Bu su­ret­le şim­di­ki Hay­dar­pa­şa Gar Bi­na­sı­nın in­şa edil­me­si­ne ka­rar ve­ri­le­rek 1906-1908 yıl­la­rı ara­sın­da gü­nü­mü­ze ka­dar ya­şa­yan gü­zel bi­na in­şa edil­miş­ti.

Bu ga­rın ilk umum mü­dü­rü, Al­man uy­ruk­lu Bay Hüg­nen’dir. Hüg­nen 1890 yı­lın­da umum mü­dür­lük özel sek­re­te­ri ola­rak İda­re­ye gir­dik­ten son­ra, ki­tap­lar­da ya­zı­lan­la­ra gö­re, 'amir­le­ri­nin ayak­la­rı­na kar­puz ka­bu­ğu ko­ya­rak bi­rer bi­rer yer­le­ri­ne' geç­miş, 1908 yı­lın­da ise ye­ni açı­lan Hay­dar­pa­şa Ga­rı’na umum mü­dü­rü ol­muş­tur. Hügnen'in kışlık evi Taksim'de şimdiki AKM nin hemen önündeki arsada imiş.  Ken­di­ne özel bir ki­şi­li­ği olan Hüg­nen, Bos­tan­cı’da de­niz kı­yı­sın­da da yaz­lık bir 'kâ­şa­ne' (bü­yük, gör­kem­li ev) yap­tır­mış, evin in­şa­sı sı­ra­sın­da bu­ra­ya mal­ze­me ta­şı­yan va­gon­lar­dan so­maj üc­re­ti (müş­te­ri em­rin­de bek­le­me üc­re­ti) alın­ma­ma­sı em­ri­ni ise il­gi­li­le­re ya­zı­lı ola­rak ve­re­bil­miş­tir.

Hügnen'in Taksim'deki Kışlık Evi

1923 yı­lın­da, Kur­tu­luş Sa­va­şı son­ra­sı TBMM ta­ra­fın­dan Hay­dar­pa­şa’ya umum mü­dü­rü ola­rak ata­nan Be­hiç Er­kin’e de ön­ce kol­tu­ğu­nu ver­mek is­te­me­miş, çı­kar yol ol­ma­dı­ğı­nı se­zin­ce de Be­hiç Bey’e yük­lü ma­aş tek­lif ede­bil­miş­tir. Be­hiç Bey ise ken­di­si­ne 'Ben TBMM ne em­re­der­se öy­le ha­re­ket ede­rim' ce­va­bı­nı ver­miş­tir.

23 Ey­lül 1925 ta­ri­hin­de 'Ana­do­lu-Bağ­dat De­mir­yol­la­rı ve Hay­dar­pa­şa Li­man İda­re­le­ri Şir­ke­ti', hu­ku­ki esas­la­ra da­ya­nı­la­rak sa­tın alın­mış ve dev­let ma­lı ha­li­ne ge­ti­ril­miş­tir. Do­la­yı­sıy­la Hüg­nen’in tek­rar umum mü­dü­rü ol­ma ha­ya­li de ta­ma­men son bul­muş­tur.

Bos­tan­cı’da­ki yaz­lık evi­ne ba­zen de­niz­den ya­tıy­la, ba­zen de ka­ra­dan tren­le gi­dip is­tas­yon­dan eve ka­dar fay­ton kul­la­nan Hüg­nen, 1856 yı­lın­da doğ­muş, 1926 yı­lın­da öl­müş­tür.

Hügnen'in Bostancı'daki Yazlık Evi

Hüg­nen’in Bos­tan­cı’da­ki evi bu­gün kı­yı­da­ki Ça­ta­na Lo­kan­ta­sı’nın ar­ka­sın­da 10.930 m2 bah­çe içer­sin­de ol­duk­ça hır­pa­lan­mış bir du­rum­da­dır. Bu­ra­sı Ka­dı­köy­lü­le­rin bak­tık­la­rı ama gör­me­dik­le­ri, gör­se­ler de bil­me­dik­le­ri yer­ler­den bi­ri­dir. Özel­lik­le 1970 ve 1980’li yıl­la­rın yaz mev­sim­le­rin­de ga­zi­no ve ku­lüp­ler evin bah­çe­si­ni eğ­len­ce me­kâ­nı, evi ise ku­lis ola­rak kul­lan­mış­lar­dır. Odalarda sanatçılar kostüm değiştirirler, balkonda prova yaparlardı. Balkonun 2MT önünde ise sahnenin arkasındaki yüksek perde bulunur kulisi yani evi öndeki müşterilerden gizlerdi.

Hügnen'in Evi Ve Bahçesi 

Bu alan­la il­gi­li İs­tan­bul Bü­yük­şe­hir Be­le­di­ye­si’nin (İBB) 14.12.2007 ta­rih­li, 188 No.lu, 5412 dos­ya No.lu İmar ve Ba­yın­dır­lık Ko­mis­yo­nu ra­po­ru in­ce­len­me­ye de­ğer­dir.

Bos­tan­cı Ma­hal­le­si, 64 Paf­ta, 309 Ada, 2 Par­sel­de­ki bu alan 1998 t.t.li Na­zım İmar Pla­nı’nda % 60’ı Park­lar ve Din­len­me Alan­la­rı (6558 m2), % 40’ı Az Yo­ğun­luk­lu Ko­nut Ala­nı (4372 m2) iken; 9.3.2005 t.t.li 1/5000 Öl­çek­li Ka­dı­köy Mer­kez ile E-5 (D-100) Oto­yo­lu Ara Böl­ge­si Na­zım İmar Pla­nı’nda ta­ma­mı Az Yo­ğun­luk­lu Ko­nut Ala­nı­na alın­mış­tır. Bu pla­nın bü­tü­nü için çe­şit­li ku­rum, ku­ru­luş, şa­hıs­lar ta­ra­fın­dan ya­pı­lan iti­raz­lar 13.3.2006 ta­ri­hin­de İBB Mec­li­si­ne ile­til­miş, ge­rek­li in­ce­le­me­ler­le ba­zı ka­rar­lar­da te­red­dü­de dü­şül­müş, ya­pı­lan de­ğer­len­dir­me­ler so­nu­cun­da bu par­sel­de­ki imar hak­kı da tek­rar 1998 t.t.li plan­da­ki ha­li­ne ge­ti­ril­miş­tir. Son şek­li­nin 4.6.2007-4.7.2007 ta­rih­le­ri ara­sın­da­ki as­kı sü­re­sin­de ise 309 Ada 2 Par­se­lin bu de­ği­şi­mi­ne iti­raz­da bu­lu­nul­muş­tur.

Şe­hir Plan­la­ma Mü­dür­lü­ğü bu iti­ra­zı de­ğer­len­dir­di­ğin­de, '2863 sa­yı­lı Kül­tür ve Ta­bi­at Var­lık­la­rı­nı Ko­ru­ma Ka­nu­nu’nun 3. mad­de­si­ne gö­re, adı ge­çen par­se­lin de söz ko­nu­su plan­da sit ala­nın­da ka­lan di­ğer par­sel­ler gi­bi, 1/5000 öl­çek­li Ka­dı­köy Mer­kez ile E-5 (D-100) Oto­yo­lu Ara Böl­ge­si Na­zım İmar Pla­nı sı­nır­la­rı dı­şı­na çı­ka­rıl­ma­sı­nı ve di­ğer par­sel­le­re ol­du­ğu gi­bi bu par­se­le de 1/5000 öl­çek­li Ko­ru­ma Amaç­lı Na­zım İmar Pla­nı ya­pıl­ma­sı mü­ta­la­ası­nı' uy­gun gör­müş­tür.

An­cak İBB İmar ve Ba­yın­dır­lık Ko­mis­yo­nu, 'Bos­tan­cı Ma­hal­le­si, 309 Ada, 2 Par­se­lin 1/5000 Öl­çek­li Ka­dı­köy Mer­kez ile E-5 (D-100) Oto­yo­lu Ara Böl­ge­si Na­zım İmar Pla­nı’nda­ki ha­li­nin ko­run­ma­sı, ay­rı­ca 309 Ada, 2 Par­se­le iliş­kin ‘il­gi­li K.T.V.K.Böl­ge Ku­ru­lu ona­yı alın­ma­dan uy­gu­la­ma ya­pı­la­maz’ plan no­tu­nun ila­ve­siy­le ko­mis­yon­la­rın­ca ta­di­len uy­gun gö­rül­dü­ğü­nü' be­lirt­miş­tir. Ya­ni bu ala­nın ta­ma­mı ima­ra açıl­mış, sa­de­ce il­gi­li K.T.V.K. Böl­ge Ku­ru­lu ona­yı is­ten­miş ol­mak­ta­dır.

Bay Hügnen

İl­ginç ki­şi­li­ği ile Hüg­nen ve evi­nin yüz yıl­lık öy­kü­sü bu­ra­nın ko­run­ma­sı için ye­ter­li de­ğil mi­dir?

Bi­lin­me­li­dir ki, bu tip ta­ri­hî eser­ler as­lı­na uy­gun ola­rak ko­run­duk­la­rın­da, yer­le­ri­ne ya­pı­la­cak ye­ni bi­na­lar­dan çok da­ha de­ğer­li ola­cak­lar­dır.
ARİF ATILGAN Mart 2008 Mimarlara Mektup

Sevgili Dostlar

Daha önce yazdığım konularla ilgili hep olumsuz gelişmeler olmuştu. Hügnen’in Evi konusunda en azından olumsuz gelişme olmamış. Yani bahçeye inşaatlar doldurulmamış. Sadece ev olduğu gibi duruyor. Ancak çok hırpalanmış, harabeye dönmüş durumda. Bu evin restore edilerek Kadıköy’e kazandırılması gerekmektedir.