MODA DENİZ KULÜBÜ

Mimarlara Mektuplarım

MODA DENİZ KULÜBÜ
Arif Atılgan

Moda Deniz Kulübü, Kadıköy’ün tarihinde önemli yeri olan bir sosyal oluşumdur. 1910 yılında Modalı İngilizler Moda Vapur İskelesi’nde Yacht Kulübü kurarlar. Bu kulüp bir süre sonra Türkler’inde katılımı ile Türk-İngiliz Kulübü adını alır. Daha sonra ise Moda İskelesi’ne giden köprünün sağ tarafındaki, önceleri odun deposu olan daha sonra Van Valisi Tahir Paşanın oğlu Cevdet Bey tarafından kagir ev haline sokulmuş olan, binaya taşınır. Moda İskelesi’nin üzeri ise Moda Su Sporları Kulübü tarafından kullanılmaya başlanır.

                                       Moda Deniz Kulübü

Moda Deniz Kulübü 8-Nisan-1935 tarihinde Atatürk’ün isteği, İ.İnönü’nün Onursal Başkanlığı ve Celal Bayar'ın Başkanlığı ile İş Bankası’ndan alınan 30000.-TL kredi ile kurulmuştur.
Sonraki yıllar bu bina yetersiz olmaya başlayınca kuruculardan Zeki Rıza Sporel ve arkadaşları tarafından Moda Turistik Limited Şirketi kurulur, bu şirket tarafından Moda sırtlarında bazı arsalar satın alınır ve Kulüp Binası’nın da bulunduğu alan denizden doldurulur. Doldurulan arazinin 12 dönümlük bölümü Moda Turistik Limited Şirketi adına, Kulüp Binası’nın bulunduğu alanın 2 dönümlük kısmı ise Hazine adına Tapu’ya tescil ettirilir.

Bu arazi üzerine, Moda Deniz Kulübü’nün günümüzdeki binasının inşaatına, 1954-1957 yılları arasında millet vekilliği de yapmış olan, mimarlık camiasında başöğretmen olarak anılan Sayın Emin Onat’ın 1956-1957 yıllarında hazırladığı proje ile başlanılır.

Emin Onat'ın Projesinin Maketi

Ancak inşaat 1960 yılında durdurulur. Uzun seneler betonarme karkas hali ile kalan yapı 1980 yılından sonra devam eder ve 1983 yılında bitirilir. 1996 yılında Moda Turistik Limited Şirketi’nin üzerinde bulunan 12 dönümlük arazi Moda Deniz Kulübü mülkiyetine geçirilir. Kulüp Binası’nın bulunduğu, Hazine’ye ait olan ve her yıl kiralanan 2 dönümlük arazi üzerinde ise 1997 yılında 30 yıllık irtifak hakkı tesis edilir. Böylece Moda Deniz Kulübü çok değerli bir varlığın sahibi olabilmiştir.

Moda Deniz Kulubü binasının inşaatına Mimarlar Odası’nın 1 nolu üyesi Sayın Emin Onat’ın projesi ile başlanmıştır. Ancak Mimarlar Odası’nın hazırladığı EMİN ONAT KURUCU VE MİMAR 1908-1961 Kitabında bu yapı ile ilgili olarak şu satırlar yer almıştır: 'Moda Deniz Kulübü, Onat’ın gerçekten özenerek hazırladığı büyük bir sosyal kulüp ve rekreasyon merkezi ( plaj-oteli, gazino, yelken kulübü ) tasarımının konusu idi. Onat’ın Zürich ETH’deki hocası Otto Salvisberg’in temsil ettiği modernist ekole en yakın duran tasarımı olmuştu. Ancak çok küçük bir bölümü gerçekleştirilmiş ve o da sonradan çok değiştirilmiştir.'

Moda Deniz Kulübü Tesisleri

Yani anlaşılıyor ki günümüzdeki Moda Deniz Kulübü Binası’nın Sayın Emin Onat’ın hazırladığı proje ile hiçbir ilgisi yoktur.

Ayrıca 2000 li yıllarda Kulüp’ün arazisine birde Yüzme Havuzu inşa edilmişti. O yıllarda vatandaşlar tarafından Mimarlar Odası Anadolu 1. Bölge Temsilciliği’ne kaçak ihbarı yapılan bu havuzu acaba Sayın Emin Onat istermiydi? Eğer istese idi projesine koymazmıydı?

Geçtiğimiz günlerde bu bölgeye bakan 5 Nolu KVTVK Bölge Kurulu nun toplantısına Mimarlar Odası’nı temsilen Fenerbahçe Burnu’nun SİT ilan edilmesi konusu için katılmıştım. O gün, tesadüfen yine Mimar Emin Onat’ın eseri olan ve yine Moda’da bulunan tek katlı küçük evin tescilden çıkarılması konusu da gündem maddelerinden biri olarak görüşülünce bunları düşündüm. Bu küçük ev harap durumda idi ama yüzde yüz Emin Onat’ın projesinin tatbik edilmiş hali idi. Peki Moda Deniz Kulübü?..

Eğitim hayatım boyunca sınav zamanları çok sıkıldığımda Moda Burnu’na çıkar, Kalamış Koyu’nu seyrederek rahatlardım. Sonraki yıllarda hayatımın önemli kararlarını vermeden önce de aynı şekilde haraket eder olmuştum. Özellikle beni bunaltan konularda hep Moda Burnu’na çıkar, orada kendimle başbaşa kalır, düşünür ve ne yapacağıma karar veririm. Her ne kadar Kalamış Sahil’indeki kumsal yok olmuş, arka tarafına yüksek binalar yapılmış ve Kalamış Koyu yarıya kadar doldurulmuş olsa da bu ritüelimi yapmaya devam ediyorum. Ancak aldığım duyumlar gerçekleşir, bu tip bütün külüplerin önlerine Lido adı altında adacıklar yapmak amaçları Modada da gerçekleştirilirse, o zaman bu ritüelimi yapabileceğimi sanmıyorum. Zira artık Kalamış Koyu kendini hissettiremeyecek, Moda Burnu ise kişilik değiştirecektir.

Umarım Moda Deniz Kulübü Binası’nın bir Emin Onat eseri olmadığını anlatabilmişimdir.

ARİF ATILGAN Temmuz 2009 Mimarlara Mektup