Yeldeğirmeni

BU FOTOĞRAF YELDEĞİRMENİ’NİN ESKİ FOTOĞRAFI DEĞİLDİR
Arif Atılgan

Altta, 5 yeldeğirmeni görünen fotoğrafla ilgili bir yazı yazmak gereğini duyduğumu ifade etmek zorundayım.  Zira bu fotoğraf çeşitli yerlerde Yeldeğirmeni’nin eski fotoğrafı gibi yayınlanmaktadır. Öncelikle o fotoğrafın hemen altına semtin 1960 lı yıllarda çekilmiş fotoğrafı da konularak sanki aynı arazi yapısıymış gibi gösterilmektedir ki bu yanlış bir karşılaştırmadır. Zira eski fotoğraf çok yakından, yenisi ise çok uzaktan ve yukarıdan çekilmiştir. Bu sebepten yeni olanında düz alan gibi görünen bölge aslında dik yokuştur. Yeni olanı yakınlaştırarak durumu görmek bile olanak dışıdır. Çünkü: Çok yakınlaştırmak gerekir. O zaman da fotoğraf tanınmaz hale gelmektedir. Semtin üst kısmında bile eski fotoğrafta görünen ufuk çizgisi bulunamaz.

                           Yeldeğirmeni’nin Eski Fotoğrafı Olduğu İddia Edilen Fotoğraf.

Yeldeğirmeni’nin 1960 lı Yıllarda Denizden Görünüşü.

Burada yeldeğirmenleri 1. Abdülhamid (1774-1789)  zamanında yapılmışlardır. Bunlar İbrahimağada, Rasimpaşa Camii civarında, Eski Karakolun bulunduğu yerde ve Osmangazi İlkokulu bahçesinde olmak üzere, o fotoğraftaki gibi beş adet değil, dört adettir. Ayrıca yeldeğirmenleri yan yana değillerdir ve 1900 lü yıllara yetişememişlerdir. 1800 lü yılların başında 3. Selim zamanında Yeldeğirmeni’nde sokaklar oluşmuş, 1835 yılında Rasimpaşa Camii inşa edilmiş yani Yeldeğirmeni’nde artık yerleşimler oluşmaya başlamıştır. 1845 yılında semtte postane bile açılmıştır. Yani semtte o dört yeldeğirmeni için boşluk yoktur. Haydarpaşa Çayırı ise 1872 yılında tren raylarının döşenmesiyle sadece İbrahimağa tarafında çayır olarak kalmıştır. Ancak orada da 1580 yılında İbrahimağa Camisinin yapıldığı ve bir yerleşim olduğu bellidir. Yeldeğirmeni’ndeki tek boş alan Halidağa Caddesindeki düzlük olan Talimhanedir ki orası da hem talim yeridir hem de yeldeğirmenlerinin çalışmasına müsait değildir.

Biraz daha somut şeyler söylemek için ilgili fotoğrafa bakalım. Fotoğraftan alacağımız bazı karelere yakından bakarsak, erkeklerin kravat, ceket giydiklerini, bazılarında fötr şapka olduğunu, askerlerin cumhuriyet sonrası gibi olduğunu, en önemlisi otomobilin 1920-1930 lu yılların modeli olduğunu görebiliriz. Kravat Osmanlıda ilk defa Sultan Abdülmecid (1839-1861) tarafından kullanılmış, ancak Osmanlının son zamanlarında bile devletin ileri gelenleri tarafından seyrek olarak tercih edilmiştir. Halk tarafından yoğun olarak cumhuriyet sonrası kullanılmaya başlanmıştır. Şapka Kanunu 1925 yılında, Kıyafet Kanunu 1934 yılında yürürlüğe girmiştir. İstanbul’a ilk otomobil 1895 yılında gelmiştir. O da Padişah Abdülhamid’e ait olan elektrikli otomobildir. Çünkü: O yıllarda henüz petrol değil buhar enerjisi kullanılmakta, benzin istasyonları bulunmamaktadır. Ortada görünen, gösteriye hazırlanmakta olan cambaz ise bir bayram günü olması ihtimalini göstermektedir.

Eski Fotoğraftan 1 No lu Görüntü (Kravatlı, Fötr Şapkalı İnsanlar).

Eski Fotoğraftan 2 No lu Görüntü (1920-1930 lu Yıllara Ait Olduğu Belli Olan Otomobil).

Eski Fotoğraftan 3 No lu Görüntü (Askerler, Cambaz).

1895 Yılında İstanbul’a Gelen İlk Otomobil.

Fotoğraf makinesinin bulunuşu 1800 lü yılların ortalarıdır. Türkiye’deki ilk fotoğraf makinesi çekimleri 1800 lü yılların ortalarından itibaren Ernesty de Caranza,  Abdullah Biraderler, G. Berggren ve Foto Sebah’ın çektiği fotoğraflardır. Yani İstanbul’a ait ilk fotoğraflar ancak 1800 lü yılların sonlarında çekilenlerdir.

Sonuçta o fotoğrafın 1920 li veya 1930 lu yıllarda, büyük bir ihtimalle İstanbul’un dışındaki bir yerleşimde çekilmiş olduğu belli olmaktadır. Zaten 1905 yılına ait Goad ve 1935 yılına ait Pervititch haritalarında Yeldeğirmeni ve civarı yerleşimle doludur. Yeldeğirmeni konacak yer yoktur, ayrıca o planlarda ne Yeldeğirmeni’nde ne de Kadıköy’de yeldeğirmenleri gözükmemektedir. Aslında bu fotoğrafın Yeldeğirmeni’nin eski fotoğrafı olduğunu, onu ortaya çıkaranların belgelerle kanıtlamaları gerekir.

Bütün bu yazdıklarımın üzerine saygın bir Kadıköy uzmanından da görüş aldım. Daha önce ilgililerine bu fotoğrafla ilgili yukarıdaki düşüncelerimi bildirmiştim. Ancak ilgi çekici bir fotoğraf olduğu için olsa gerek kullanılmaya devam edilmektedir.  

Bana göre bu fotoğraf sadece Yeldeğirmeni’ne ait değil, Kadıköy’e de ait değildir.

ARİF ATILGAN OCAK 2014

Sevgili Dostlar

Bu yazıyı yazdıktan sonra yukarıdaki fotoğrafla çok sayıda kişi ilgilendi. İlgilenen okuyucularımdan yapılan bilgilendirmelere göre Keşan’ın Değirmenköyü, yeldeğirmenleriyle ünlü bir köymüş. Bu fotoğrafı, google’a  ‘Keşanın simgesi yeldeğirmeni’ veya ‘Keşan Belediyesi yeldeğirmeni’ veya ‘Keşan Postası yeldeğirmeni’ yazıldığında bulabiliyorsunuz. Yani bu fotoğrafın Keşan’a ait olduğu belli olmuştur.

Bu konuda Ağustos 2018 de ESKİ YELDEĞİRMENİ OLMAYAN FOTOĞRAFIN ÖYKÜSÜ
https://atilganblog.blogspot.com/2018/08/eski-yeldegirmeni-olmayan.html başlıklı yazımda fotoğrafın ortaya çıkış öyküsünü yazdım.