Yeldeğirmeni

KAYIŞDAĞI ÇEŞMESİ

Arif Atılgan

1927 yılında Gazi Mustafa Kemal Paşa İlkokulu’nda eğitime başlanılmasından sonra duvarının önüne bir çeşme konulmuştur. Çeşme, Karakolhane Caddesi tarafında Halid Ağa Caddesiyle Misak-ı Milli Caddesi’nin kesiştiği noktadadır. Bu nokta Gazi Mustafa Kemal Paşa İlkokulu’nun bahçesinin en sivri ucudur.  

                                                     Çeşme Okulun Sivri Köşesinde

Çeşmenin suyu Kadıköy’deki içme suyu kaynaklarından biri olan Kayışdağındaki kaynaktan getirilmiş. 1930 yılında bu Çeşme ile birlikte Altıyol'da Kırtasiyeci Sokak’la, Bestekâr Dilhayat Sokağı köşesinde aynı şekil ve görüntüde bir tane daha Kayışdağı Çeşmesi yapılmıştır.

Çeşmelerde 'H' veya 'M' harfleri dikkat çeker. 'H' harfi yapılış tarihinin 'Hicri' olduğunu, 'M' harfi ise 'Miladi' olduğunu belli eder. Bu çeşmede 'M' harfi olduğuna göre 'Miladi' 1930 yılında yapıldığı anlaşılmalıdır.

                            Altıyoldaki Çeşme (Yeldeğirmeni’ndeki Çeşme de Aynı Tipte İdi)

Kadıköy’de Kayışdağı, Çamlıca, Kısıklı, Tomruk, Başıbüyük gibi yerlerde içme suyu kaynakları bulunur. Eski yıllarda bütün kaynaklardaki içme suları, kent içinde yapılan çeşitli çeşmelerle vatandaşlara ulaştırılırlardı. İşte Yeldeğirmeni ve Altıyoldaki iki Çeşme bunlardan sadece ikisidir.

O zamanlarda içme suları çeşmelere toprak künklerle ulaştırılırlarmış. İlk defa bu iki Kayışdağı Çeşmesine su demir borularla getirilmiş. Daha önce toprak künklerden gelen suyun doğal tadına alışmış olan insanlar, bu çeşmelerin suyunu uzun süre içememişler. Halk çeşmelerden akan suda devamlı demir kokusunu hissetmiş ve suyu bir türlü sevememiş. Ancak bir müddet sonra suyun yeni tadına alışan semt halkı bu çeşmelerin suyunu içmeye başlamış.

Bugün çeşmenin orijinal mermer yapısı yoktur. Onun yerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 1986 yılında yaptırdığı yeni görüntülü çeşme bulunmaktadır. Ancak yukarıda fotoğrafı bulunan Altıyol’daki çeşme, üzerinde 1930 yazısı ve orijinal mermer yapısı ile hala ilk günkü gibi yerinde durmaktadır.

                                                       Çeşmenin Bugünkü Görüntüsü

Artık çeşmenin suyu akmamaktadır. Hatta önüne getirilen satış tezgâhlarının arkasında kaldığı için burada çeşme olduğu bile belli olmamaktadır. Hâlbuki çeşmeler eski yıllarda insanlar için röper noktaları gibiydi. Buradaki Kayışdağı Çeşmesi de Yeldeğirmenliler hatta Kadıköylüler için böyle idi. Çevrede bir yer tarif edileceği zaman ‘Kayışdağ Çeşmesinden…’ diye başlayan cümleler kurulurdu.

Eski yıllarda çeşmeler halkın yaşantısında önemli yer tutarlardı. İnsanların içme suyunu çeşmelerden elde etmesi olağan bir durumdu. Sadece insanlar değil hayvanlar da çeşmelerin etrafındaki su birikintilerinden yararlanırlardı. 1990'lı yıllardan sonra içme sularının halka parayla satılması dolayısıyla sokak çeşmeleri adeta bilerek kurutuldu. Bugün tarihi değeri de olan sokak çeşmelerimiz körelmekte ve unutulmaktadırlar. 

ARİF ATILGAN YELDEĞİRMENİ KİTABI