ASSOMPTİON KİLİSESİ

Arif Atılgan

1843 yılında, papaz Emmanuel D’alzon Fransa’nın Nimes kentinde Assomption isimli bir kolejin yönetimine gelir. 1850 de bu kolejin adıyla tarikat kurar. Tarikat, doğuda Türkiye merkezli çalışır. Amacı Osmanlı topraklarında Hıristiyanlaştırma ve Katolikleştirme çalışmaları yapmaktır.

1850’li yıllarda Kadıköy’de yaşayan Latin kökenlilere Sakız Adasından gelen Rumlar da eklenince buradaki Katolik nüfus çoğalmıştır. 1858 yılında bölge papazı olan Rahip Gioseppe de Negri Kadıköy’de yaşayan zengin Katolik ailelerden topladığı yardımlarla kilise inşa ettirmeye karar verir. O yıla kadar Latinlere kilise yapımı izni verilmiyormuş. Semtin önemli ailelerinden Lorandolar, Modadaki 4452m2 lik arsayı verir. Yine Lorandoların annesi Padişahtan inşaat izni için gerekli fermanı alır. 1859 da kilisenin temeli atılır.

1862 yılı sonunda inşaat bitirilir. Gioseppe de Negri Kadıköy’ün azizesi Saint Euphemie’ye ithafla Onun adını koymak ister. Ama para yardımı yapan Emmanuel D’alzon ve monsenyör Paola Brunoi kiliseye kendi tarikatlarının ismini koyarlar. Assomption..  Kilisenin tam adı Notre Dame de L’assomptiondur. Anlamı ‘Muhterem Validemizin (Meryem Ananın) Göğe Çıkışıdır’. Mimarı İtalyan Giovanni Batista Barberini’dir. Barberini Beyoğlu Belediye binasının da mimarıdır.

                                                              Assomption Kilisesi

Kiliseden sonra bir de manastır binası yapılmıştır. İki bina bugünkü Cem Sokak ile Ağabey Sokak arasındaki arsadadır. Ağabey Sokak tarafında kilise, Cem Sokak tarafında rahibelerin kullandığı manastır bulunmaktadır. Cem Sokak tarafından bahçeye, bahçeden binalara girilir. Ağabey Sokaktaki kapıları daha çok görevliler kullanır.

                     Solda 5m’lik Yüksek Kasnaklı Kubbesiyle Kilise, Sağda Manastır Binası.

Monsenyör Paola Brunoi, Cem Sokakla Moda Caddesi köşesinde Notre Dome de Sion okulunu da açmıştır. Bu okulda kilisenin rahip ve rahibeleri görev yaparlar. Buralarda misyonerlik faaliyetleri yapılırmış.

Kilisede iki çan kulesi bulunmaktadır. Çanların bir tanesi 1866 da İtalya’nın Udine kentinden, diğeri Kumkapı’daki Assomption Kilisesinden getirilmiştir. Kilisenin Cem Sokağı tarafındaki kapısında ‘Assomption Kilisesi’ anlamında Eglise de L’assomption yazar. Kilise binasının ön cephesinde ‘Meryem Ana Göğe Çıkmıştır’ anlamında Assumpta Est Maria İn Cellum yazmaktadır. Kilise girişindeki bir plakette binanın yapımının öyküsü anlatılır.

Kubbe 10m çapındadır. Oturduğu kasnak denilen dairesel alan 5 m yükseklikte olmasıyla ilgi çeker. Kasnakta 8 adet yüksek pencere vardır. Kubbede ve kilisede din insanlarının resimleri bulunur. Kubbenin ortasındaki güvercin resmi Ruhül Kudüs’ü yani Tanrı’yı temsil eder.

                                                                      Kubbe

Kilisenin girişi olan narteks bölümü çok belirgin değildir. İç mekân nef ve kutsal bölüm apsis bölümleri etkileyicidir. Apsis bölümünün sağ tarafında vaftiz bölümü bulunmaktadır. Kadınlar bölümü olarak inşa edildiğini düşündüğüm balkonları günümüzde koro kullanmaktadır.

                                          Nef Bölümünden Apsis Bölümüne Bakış.

İçeride, Meryem’in eşi görevi verilen Saint Joseph’in heykeli vardır. Kendisi İsa’nın biyolojik babası kabul edilmez. Tam karşısında Meryem Anayı temsilen Notre Dame Du Rosaire’nun heykeli vardır. Heykel daha sonraki tarihlerde Yeldeğirmeni’nde aynı adla yapılan kilisenin anısı olarak konmuştur. Aziz Antuan, Azize Teresa, Aziz Augustın, Hz. İsa heykelleri de içerde göze çarpmaktadır.

                                     Saint Joseph, Meryem Ana (Rosaire), Hz. İsa.

Gioseppe de Negri, kiliseyi yapması dolayısıyla burada 30 yıl Bölge Papazlığı görevinde bulunmuştur. Assomption tarikatının rahipleri, Kadıköy’e 1894 yılında gelen Oblates de L’assomption rahibeleriyle birlikte çalışmışlardır. Kiliseyi Katolik Latinler ve Ortodoks Süryaniler birlikte kullanırlar. Katolikler ayinlerini Türkçe yaparlar. Zira çoğunluğu Fransızcayı unutmuşlardır. Bahçede küçük bir mezarlık vardır. Daha sonra çıkan bir yasayla bu durum yasaklanmış, 1895 yılından itibaren cenazeler Uzunçayır’daki mezarlığa gömülmüşlerdir.

1935 yılında Notre Dome de Sion Okulu kapandı. Binada Kadıköy Kız Enstitüsü eğitime başladı. 1960 lı yıllarda eski bina yıkıldı, yerine bugünkü yeni bina yapıldı. Günümüzde Kadıköy Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi eğitim vermektedir.

1960’lı, 1970’li yıllarda Kilisenin arsasının içersinde Kadıköyspor Basketbol takımının tesisi vardı. Açıkta olan basketbol sahasında yaz mevsimlerinde minyatür kale futbol turnuvaları düzenlenirdi. Ünlü oyuncuların da oynadığı, gece yapılan bu maçlara seyirciler parayla sokulurdu. Çocuk yaştaydık. Parasız girmenin çarelerini arardık. Bir keresinde 2-3 arkadaş Ağabey Sokaktaki kapının zilini çaldık. Kapıyı açan rahibeler derdimizi dinleyince bizi içeri almışlardı. Saha tarafına geçmek için Kilisenin bodrum katında bulunan kapalı bir mekândan geçmiştik. Tedirgin olmuştuk.. 2018 yılında bu araştırmayı yaparken kilisenin görevlisinden, sakin bir zamanda fotoğraf çekmek için ricada bulunmuştum. Kendisi beni 60 yıl önceki aynı kapıdan içeri alınca o günkü anım canlandı hafızamda.

1970 li ve 1980 li yıllarda, kilise içersindeki resimlerle ilgili çeşitli restorasyon çalışmaları gerçekleştirilmiş. Okuduklarımın aksine Azize Euphemia’nin kemiklerinin bu kilisede olmadığını öğrendim.

Bugün hala manastırında rahibelerin yaşadığı Assomption Kilisesi,  Kadıköy’ün en önemli ve en gizemli kilisesidir.

ARİF ATILGAN HAZİRAN 2018