İskeleler
KADIKÖY İSKELESİ
Kadıköy İskelesi, denizden doldurularak elde edilen Kadıköy Meydanı’nın önemli binalarından biridir. 1926 yılında yapıldığı bilinir. Buna karşılık mimarı belli değildir. 1. Ulusal Mimarlık Dönemi örnekleri içinde sayılır ve tarzı için neo-klasik denir.
İskele yanaşma yerinin uzunluğu 35.6m, iskelenin denizden yüksekliği 1.4m, iskele önünün derinliği ise 3.8 metredir. İskele 370 m2’lik bir alanı kaplamaktadır.
.jpg)
Alt katın planında 3 bölüm göze çarpar. Ortada Eminönü-Karaköy, yanda Adalar yolcu salonu vardır. Ayrıca Baş Memur, bilet gişesi ve memurlar için 5 oda bulunur. Salonun bir tarafında büfe, karşısında bilet gişesi yer alır. Gemiden inen yolcular binanın iki yanındaki revaklı çıkış tünellerinden dışarı çıkarlar. Üst katın planında ise, bir büyük iki küçük yolcu salonu, görevliler için 4 oda, iki yandaki revakların ve öndeki deniz cephesindeki ortadaki 3 kapılı revak üzerinde balkonlar bulunur. Balkonlar birbiri ile ilişkili değildir.
Cephelerde çini, içerilerde kartonpiyer süslemeler görülür. Üst kata çıkan merdivenler kırmızı halıyla kaplı olup duvarlarına antika aplikler monte edilmiştir.
Deniz cephesinin alt katında, ortada büyük salonun 3 kemerli kapısı, iki yanında kulelerin altındaki kapılar, onların iki yanında küçük salonların kemerli kapıları görünür. Üst katta, deniz tarafındaki balkon üzerinde 3 kemerli kapı arasında küçük pencereler, kulelerde alttaki kapıya uygun pencereler, küçük salonların kemerli geniş kapıları üzerinde üç küçük kemerli pencereler bulunur. Binanın yan cephelerinin üst katında iki yanda büyük kemerli kapılar, ortada üç küçük kemerli pencereler vardır.
Kara tarafındaki cephede de aynı unsurları görürüz. Sadece revak kapalı olup yanlardaki kapılar revakla aynı hizadadır.
Bina kırma çatılıdır. Deniz cephesindeki iki merdiven üzerinde soğan kubbeler bulunur. Soğan kubbe o yıllarda çoğunlukla yabancı mimarların kullandığı ve oryantalist dedikleri tarzdır. Bu sebepten mimarının yabancı veya oryantalist tarzı kullanan yerli mimarlardan olduğu düşünülebilinir. Oryantalist tarz için yabancıların bize bizim için yakıştırdıkları tarz denebilir.
1959 yılında ilk onarım yapılmış, soğan kubbeler kaldırılmıştır. O yıllarda, İskelenin içindeki gişeden karton bilet alınarak vapura binilirdi. Vapurda biletler kontrol edilir, inerken de herkesin bileti toplanırdı.
1960’ların başında üst kat Muharip Gaziler ve Emekli Subaylar Derneğine kiraya verilmiş. Ayrıca yolcu çoğalması sonucunda karton bilet yerine jetona dönülmüştü. Bunun için de iskelenin kara tarafına jetonlar için turnikeli gişelerin konduğu camekânlı bölüm eklenmişti.
1980’lerde üst kat TDİ Şehir Hatları İşletmesi Derneğine kiraya verilmiş.
1984-86 yıllarında ikinci onarım yapılmıştır.
1995’de restorasyon uygulanmış. 1990’ların sonunda üst kat İTÜ Denizcilik Fakültesi Mezunları Sosyal Yardım Vakfına kiralanmış.
2005 yılında tüm iskele, tersane, gemiler bir protokolle İBB ye devredilmiş.
Yukarıda yazılan müdahaleler sonucunda İskele binası, orijinal görüntüsünden uzaklaştırılmıştır.
Bazı tespitleri öne çıkarmak istiyorum. 1900’lü yılların başında Haydarpaşa’da soğan kubbeli bir iskele binası bulunmaktadır. Ancak bu bina 1915-1917 yılları arasında yıkılır ve yerine Mimar Vedat Tek’in binası inşa edilir. Aynı yıllarda Moda’ya da Vedat Tek tarafından tasarlanan iskele binası inşa edilir. Her iki bina, taraflı tarafsız herkes tarafından ‘yüzük taşı gibi’ benzetmesiyle beğenilmektedir.
1926 yılında Haydarpaşa–Moda arasında kalan Kadıköy’e neden Vedat Tek’in tasarımı olan bir iskele yapılmaz da sanki Haydarpaşa’nın rövanşı alınır gibi soğan kubbeli bir bina yapılır? İlk onarımda neden iki kubbe de ortadan kaldırılır? Bütün binaların mimarlarının bilindiği o yıllarda, kentin en belirgin noktasındaki en belirgin binasının mimarı nasıl bilinmez?
Kadıköy İskelesi’nin sırlarının ortaya çıkarılması gerekmektedir. Diğer yandan binadaki eklentiler ile çevresindeki yapılar temizlenmeli iskele orijinal haliyle algılanır hale getirilmelidir.
2022-2023 yıllarında bakım, onarım, yeniden işlevlendirme projesi hazırlanmış ve uygulama sonunda üst kat kafe-kütüphane haline sokulmuştur.
Yıllarca Karaköy’e yolcu taşıyan bu iskele bir süredir Beşiktaş ve Adalar’a yolcu taşımaktadır.
1962-1975 yılları arasında 3 yıl lise, 5 yıl
üniversite, 3 yıl iş olmak üzere 11 yıl bu iskeleyi kullandım. Her akşam
Kadıköy iskelesine ayak bastığımda köyüme döndüğümü hissettim. İskeleden
çıktığımda çınar ağaçlarındaki sığırcık kuşlarının cıvıltısını karşılama töreni
gibi düşündüm… Okuyanlara masal gibi geldiğini biliyorum. Ama öyleydi.
Esas konuyu atladım sanılmasın… Yazıdaki ilk üç fotoğraf iskelenin orijinal görüntüsüdür. Zaman içinde çeşitli değişiklikler yapılmıştır. Her değişik şekli yine de eski halini anımsatmaktaydı. Ancak son halinin ilk haliyle uzak yakın hiçbir ilgisi bulunmamaktadır. Lütfen ilk ve son fotoğrafı yan yana koyup bakın. Sanki ilk iskele yıkılıp başka bir iskele yapılmış. Olmaz!.....
Kadıköy İskelesi ciddi bir restorasyondan geçirilmelidir. Rölöve-Restitüsyon-Restorasyon Projeleri yapılarak...Hemen…
ARİF ATILGAN 2025 MART
https://arifatilgan.wixsite.com/arifatilgan/single-post/kadik%C3%B6y-i-skelesi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder