AYRILIK ÇEŞMESİ’NİN 417 YILI

Arif Atılgan

Çeşme, 1600’lü yılların başlarında yapılır. 1638 yılında 4. Murad’ın Bağdat Seferine çıkışından itibaren Ayrılık Çeşmesi adını alır. Birçok Padişah, komutan buradan Anadolu’ya sefere çıkmış. Her yıl hacı adayları buluşup Kâbe’ye gitmişler. Yüzlerce yıl insanlar, hayvanlar başında oturup dinlenmiş, su içmiş. Namazgâhında padişahlar da, halk ta namaz kılmış.

En son 1930’lu yıllarda kullanıldığını anlıyoruz fotoğraflardan. Küçük bir tepenin üzerinde uzaklardan görünen bir röper noktası olmuş yüzyıllar boyunca.

                                           1930’larda Ayrılık Çeşmesi

1940’lı yıllarda toprağa gömülmüş. 

1950’li ve 60’lı yıllarda yarıya kadar toprağa gömülü olduğunu anımsıyorum. Çocukluğumda üzerine çıkıp ‘Kale Bizim’ oynardık.

1980’li yıllarda Kadıköy Belediyesi tarafından yol seviyesi indirilip Çeşme ortaya çıkarılmış. Ama su bağlanmamış.

2007 yılında YELDEĞİRMENİ kitabım için araştırma yaparken Çeşme meydandaydı. Ancak yalakları ve arkasındaki namazgâh toprak altındaydı.

Bir aralık buradan başka yerlere taşınmak istendi. O yıllarda Mimarlar Odası Başkanıydım. Uğraştık, vazgeçtiler.

                                         2007 yılında Ayrılık Çeşmesi

2008 yılında restorasyon çalışmaları için kazılar yapıldı. Kadıköy Belediyesi büyük bir afişle bunu ilan etti. Çeşmenin yalakları ve namazgâhı ortaya çıkarıldı.

                             2008 Yılındaki Restorasyon Çalışmaları

2008 yılından sonra bir kere daha restorasyon için çalışmalar yapıldığını anımsıyorum. Ancak çalışmalar sonuçlanmadan tekrar kapatıldı. Sadece toprak altında kalmış olan arkasındaki namazgâh ortaya çıkarılmış şekilde bırakıldı.

2010 lu yıllarda etrafında Marmaray çalışmaları başladı.

2014 yılına gelindiğinde Çeşme, etrafında yapılan köprü, merdiven gibi tesislerin alt kotunda kalmıştı. Kaldırımın dibinde, yalakları tekrar kapatılmış, sadece namazgâh taşları görünen şekildeydi.

                                    2014 Yılında Ayrılık Çeşmesi

2015 yılına gelindiğinde Ayrılık Çeşmesinin durumunda değişiklik yoktur. Hatta 2017 yılının başlarında da aynı durumdadır.

                                       2015 Yılında Çeşmenin Durumu

2017 yılının Ekim ayında Çeşmede ve Namazgâhında bazı çalışmalar yapılmaktadır. Arkasında bulunan namazgâhın Çeşmeye yakın küçük bölümü ele alınmış. Burada tarihi taşlar kaldırılmış, yerine göründüğü kadarıyla beyaz kesme taşlarla namazgâh duvarı düzenlenmiş. Ayrıca namazgâh duvarı Çeşmenin arkasında devam etmezken orada da duvar örülerek devam ettirilmiş. Namazgâhın Çeşmeye uzak büyük bölümü ise yok sayılmış.

Umarım tarihi taşlar atılmamıştır.

                   2017 Yılında Çeşmede yapılan “Restorasyon” Çalışması

Çalışma yapıldığı için Çeşmenin etrafı çevrilmiştir. Ancak restorasyon çalışmasında kesinlikle tabela olması ve tabelada yapılan işlerle ilgili bilgi olması gerekir. Böyle bir şey yok. Öte yandan yapılan işlerde yanlışlıklar olduğu belli olmaktadır.

Kadıköy’ün ortasında, ilçenin günümüze kalmış en eski tarihi eseri olan Ayrılık Çeşmesinin kimliği yok edilmektedir.

Ayrılık Çeşmesi 400 yıldır oradadır. Yüz yıllarca bir başlangıç noktası olmuştur Anadolu’ya gidenler için. Sanırım bu sebepten Metro İstasyonuna Ayrılık Çeşmesi adı verilmiştir.

Kadıköy’ün günümüze kalmış en eski sinema binası olan tescilli eser tarihi Özen Sineması Yeldeğirmeni’ndedir. Restore edilip Yeldğirmenlilerin kullanımına açılacağına, kaçak tadilatla hangar haline getirilip başka amaçla kullanılıyor. Yine Kadıköy’ün günümüze kalmış en eski eseri Ayrılık Çeşmesi de Yeldeğirmeni’ndedir. Burası da aynı muameleye tabi tutuluyor.

Yeldeğirmeni adeta kasıtlı olarak geçmişinden koparılmak isteniyor. Ama tarih yok ediliyor. Kent hafızası ortadan kaldırılıyor.

Bu yazı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İBB, Kadıköy Belediyesi, 5 Nolu Koruma Kurulu, Valilik, Kaymakamlık ve ilgilenen tüm kurumlara bilgilendirme dilekçesi olarak kabul edilsin. Umarım bir işe yarar.

ARİF ATILGAN EKİM 2017