KUMLAR VE ÇAKILLAR

Arif Atılgan

Geçtiğimiz günlerde okuduğum bir gazete haberinde, Trakya’da yapılan 3. Havaalanı için Karadeniz’den kum temin edileceği yazıyordu. Havaalanı inşaatında drenaj ve filtre amaçlı kullanılacak olan kumlar 5 adet Deniz Kumu Ocağından elde edileceklermiş. Bu ocakların ikisi Çatalca Celepköyde diğerleri Çatalca Ormanlı Köyü, Arnavutköy Balaban ve Yeniköylerde olacakmış. Kıyıdan 1 Km uzaklıktaki ocakların her biri 20 hektarlık bir alanı kaplayacakmış. Toplamı 100 hektar olan sahaların her birinden yılda 1 milyon ton yani 828.500 m3, beşinden yılda 5 milyon ton yani 4 milyon m3 ü aşkın kum üretilecekmiş. Proje süresi 5 yıl olduğuna göre toplam 25 milyon ton yani 20 milyon m3 ü aşkın kumun denizden inşaat sahasına taşınacağı belli olmaktadır. Yapılacak işin detayları da, anlatılan konu da beni olumsuz anlamda çok etkiledi.

                                                     Projenin Şeması

1970 li yıllarda mimarlık yanında inşaatçılık da yapıyordum. O yılların inşaatçılarının en beğendiği çakıl-kum Karadeniz’de Podima açıklarından çıkarılan cinsti. Ancak kısa sürede Podima’da çakıl kalmamıştı. Bu sefer Marmara denizine yüklenilmişti. Herkesin gözünün önünde denize açılan kum-çakıl tekneleri vinçlerle denizden çıkardıkları kum-çakılı deniz kıyısındaki depolarına getiriyorlardı. Malzemeler oralardan da inşaatlara gönderiliyordu. Hep düşünürdüm bunun sonu ne zaman gelecek diye. Nitekim bir süre sonra Marmara’da kum-çakıl bitmişti ki gelen malzemenin içinde bol miktarda midye kabuğu vs çıkmaya başlamıştı. Denizin, doğanın kendi ürettiği kum çakıl tüketiliyordu.

                                                      Podima Çakılı

1980 lerde kıyılar doldurulmaya başlandığında bu konu daha da fazla canımı sıkmaya başlamıştı. 2004 yılında bu konuyla ilgili http://atilganblog.blogspot.com.tr/2015/10/sahillerin-doldurulmasi-asagdakisatrlar.html yazısını yazmıştım. İlk önce Kadıköy’de başlanan kıyı dolgu çalışması daha sonra İstanbul’un,  Marmara’nın ve Türkiye’nin birçok kıyısında yapılmaya devam etmişti. Çok bakımdan yanlış bir uygulama olan kıyıların doldurulup alan elde edilmesi işi için doğanın milyonlarca yılda ürettiği kum-çakıl hoyratça yok ediliyordu.

Sonraki yıllarda beton fabrikalarında kullanılan agreganın taştan üretildiğini öğrendiğimde doğadaki kum-çakılın artık tüketilmemesine sevinmiştim. Ancak tüketim miktarı artınca aynı tehlikenin doğal malzeme olan taş için de geçerli olduğunu bilmek gerekir.

Günümüzde, dikkatsiz kullanıldığından oldukça azaldığı görülen doğal malzemelerin artık tüketilmemeleri gerekir. Onların yerine geçecek malzemeler üretilmelidir. Örneğin: Kum-çakıl yerine Kentsel Dönüşüm amacıyla yıkılan binaların molozları değerlendirilebilinir sanırım. Kaba malzemeler ufalanarak yeni bir ürün elde edilebilinir. Hele drenaj filtre gibi amaçlar için bu şekilde elde edilen malzeme çok rahat kum-çakıl yerine kullanılabilinir.

Bu konuda Dubai de yapılanlar örnek gösteriliyor. Dubai’de yapılan uygulamada bir yerden çekilen kum başka bir yerde yine denizde kullanılmış. 3. Havaalanında denizden çekilecek kum, karada kullanılacaktır. Drenaj amaçlı olduğundan zemin altında tamamen yok olacaktır. Ayrıca başka yerlerde yapılanlar kesinlikle doğrumudur?

Doğadaki iri kayalar çatlaklarına giren suların donarak hacimlerinin genişlemesiyle veya başka doğa olaylarıyla parçalanmaktadırlar. Küçük kayalar rüzgar, yağmur etkisiyle ufalanarak çakıl-kumları oluşturmaktadırlar. Ancak bu olay milyonlarca yılda olur. Doğada bu kadar uzun sürede gerçekleşen kum-çakılın korunması gerekmez mi?

Denizlerde, akarsularda, çöllerde bulunan kum-çakıla hiç değilse bundan sonra değeri verilmelidir. Bugüne kadar büyük bir değer bilmezlikle hoyratça harcanan kum-çakılın kıymeti bilinmelidir. 50 yıl önceki kıyılarımızla bugünkü kıyılarımızın fotoğrafları karşılaştırıldığında kaybolan kumluk çakıllık plajlarımızın miktarının fazlalığı görülmektedir.

Bodrum’da Sedir Adasının Kleopatra Plajındaki kumsalın çok değerli kumunu korumak için alınan sıkı önlemleri gördüğümde şaşırmış ama mutlu olmuştum. Kleopatra Plajında kumsala basılmıyor. Sadece denize giriliyor. Plajdan çıkarken denizdeki kumlardan üzerinizde kalma ihtimali olanlar için de kesinlikle duş alınıyor.

                                                      Kleopatra Plajı

Podima’nın kalan çakılları günümüzde dekorasyon amaçlı kullanılmaktadır. Tüketimin artmamasını dilerim. Gerek denizlerimizde gerekse akarsularımızda hızla tüketildiği için azalan kum-çakılları bir gün Kleopatra Plajındaki gibi korumak gerekmez umarım. 

ARİF ATILGAN EKİM 2015